Rất nhanh tam bá đến, phía sau là Hân ca cười hì hì chạy theo. Hân ca năm nay gần mười tám,
rất hoạt bát, thích náo nhiệt, chỗ nào đông vui là có mặt hắn.
- Cha, con lấy cho.
Tam bá gật đầu đưa đá lửa cho Hân ca. Hắn cũng nhìn nhìn hướng gió, ra vẻ
lắm, Mai suýt chút phì cười. Cái rổ mang theo đã gần đầy khoai, Mai đi
xé mấy tàu lá chuối gần đó chuẩn bị đựng mật ong. Trời trưa đứng gió,
khói do Hân ca đốt lên không bay đến được tổ ong. Gương mặt Hân ca, Vĩnh ca đều nhăn, ta xem bây giờ ca làm sao!
Hân ca gấp gáp chụp tàu
lá chuối Mai đang cầm quạt gió về hướng tổ ong. Khói nhè nhẹ thổi tới,
tiếng vo ve trong tổ lớn hơn, mấy con ong bắt đầu bay ra. Tam bá lùi ra
xa phía đám khói, Mai nhanh chân lùi theo, đưa tam bá tàu lá chuối khác
cùng nhau quạt. Khói từ từ dày đặc thổi về hướng tổ ong, từ trong tổ ào
một đám mấy chục con giống như vệt đen di động, liên tiếp là mấy lượt
nữa. Tam bá quạt càng nhanh, càng mạnh. Mai cùng a Vĩnh tìm lá khô, lá
tươi thêm vào.
Theo số lượng ong bay ra, tổ này lớn hơn tổ trước
nhiều, ở chỗ trống gió đổi chiều, đàn ong bay loạn xạ, như muốn ào ào về chỗ mọi người đứng; thật nguy hiểm. Thấy tam bá gật đầu, Hân ca mới đi
đến tổ, đào lớp đất mặt, xắn tổ ong mang ra, thật lớn, thật thơm.
Lúc về là tam bá ôm tổ lớn trong lá chuối, Hân ca ôm cái rổ phía trên là
phần vụn. Tam bá còn dạy Hân ca cách đoán tổ lớn nhỏ, đặc biệt là loài
ong gì. Mỗi loài ong phải chú ý cái gì. Ba đứa trẻ nghe say mê. Đúng là
cao thủ săn ong!
Ăn trưa xong tam bá về làng chài, nương gói theo khoai, đậu và nguyên tổ ong lớn lúc nãy. Ông nội dặn mấy chuyện rồi mọi người quay vào làm việc tiếp.
Ở đây người ta thích ăn khoai
lang hơn khoai mì. Khoai mì có vị hơi đắng, không ngọt, mà cũng không dễ mang theo bên người. Mai đang nhớ lại cách làm món khoai mì ở hiện đại, khoai mì nấu nước dừa hoặc rắc cơm dừa nạo lên chấm muối mè ăn cũng
ngon. Mai không thấy hạt mè, dừa thì có nhưng không có cái bàn nạo, làm
sao?
Dừa mọc tự nhiên rất nhiều, người dân thích uống nước dừa,
ăn cơm dừa non, nhưng cơm dừa già, cứng bị quăng đi. Trái dừa khô tự
rụng xuống, đâm chồi thành cây, góc trong vườn sau có hai cụm dừa lớn,
mỗi cụm năm sáu cây, rễ đan xen trồi lên mặt đất. Không cần ai chăm bón, chúng vẫn vươn cao, trái chen nhau thành những quài dừa lớn. Ở đây cây
dừa chưa có nhiều công dụng, cần nghĩ cách, đặc biệt là các công cụ,
dùng tay thì không thể rồi.
Suy nghĩ lan man một hồi cũng chưa thể bắt đầu làm gì ngay được, đành gác lại.
Nền nhà đắp cao hơn sân ngoài mấy tấc, tưới nước cho mềm rồi dùng cây đầm
xuống, tất cả đều dùng sức người. Nhìn mồ hôi đổ xuống ướt đẫm áo cha,
ông nội, nhị bá, Mai thấy xót xa.
Bùi ông chỉ dẫn cha dựng cột,
gác kèo, thanh chống, làm nền xong thì không đến nữa. Nhà Mai không làm
kỹ như nhà Lưu bá, đầu cột không đục, tiện công phu, đẹp mắt mà chỉ vát
đầu gỗ tròn. Bùi ông hẹn ngày cúng gác Đòn Đông sẽ đến.
Các công
việc còn lại người nhà tiếp tục làm. Trong mấy ngày này, nhị bá và tam
bá thay phiên nhau về làng chài mấy lần. Ngoài đó chỉ có thất thúc năm
nay mười lăm trông nhà, còn lại là đàn bà, trẻ em nên cũng không an tâm.
Vất vả hơn mười ngày thì nhà cũng xong, qua rằm tháng tư là ngày tốt cúng
cất Đòn Đông. Tam bá và mấy đường ca quay về làng chài, định nghỉ ngơi
một ngày, đợi ông nội và nhị bá về sẽ ra biển. Không đi biển nửa tháng
nay là mất một khoảng tiền, mùa bão sắp đến, lẽ ra phải tranh thủ. Nhưng dựng nhà cho con trai cũng cần thiết, ông biết phân nặng nhẹ. Giờ nhà
con trai đã xong, ông lại nôn nao muốn về nhà.
Sáng nay nương đã
đi chợ mua thịt heo, hột gà, rượu, nhang chuẩn bị cúng. Ngày mai cúng
đầu giờ Tỵ, nên khuya nay dậy sớm nấu cơm rồi. Trời nóng thịt mau hỏng,
nương đã ướp muối, cá lóc lựa con to nhất rộng riêng trong chậu. Mọi thứ đã sẵn, mọi người đều thở dài nhẹ nhõm. Đang dọn dẹp chuẩn bị về bên
kia thì trời bỗng sáng loè, sét vạch ngang trời, sấm ầm ì. Mọi người đểu ngẩn người, mưa sao?
Hôm nay mới giữa tháng tư, theo lệ thường
là đầu tháng năm mới bắt đầu mưa. Năm nay mưa sớm! Ông trời đừng đùa
chứ, ba mẫu đất đã nộp thuế còn chưa làm gì, mưa đến sớm, đất ướt, công
việc cuốc đất, làm cỏ càng vất vả hơn.
Lại bận rộn gom đồ vào, gió thổi mạnh làm đống lửa cháy lón, ngọn lửa liếm ra tứ phía. Ông nội ra bờ sông nhìn trời.
- Chưa mưa đâu, ta nghĩ mưa ở phía Trấn Biên.
‘Trấn Biên’ là Đồng Nai phải không? Lời ông nội như nhắc Mai nhớ ‘Cô là ai,
từ đâu đến’. Từ hôm dựng nhà này bận rộn, mệt mỏi, cô không kịp nhớ
‘nhà’ đã ngủ. Khoảng cách không gian, thời gian như gần như xa, cũng may trời tối không ai thấy đôi mắt cô đã ngấn lệ, trong đó còn chứa những
hoài niệm, cảm xúc mà đứa bé tám tuổi không thể có được.
- Mai, về nhanh.
Tiếng a Cúc gọi ngắt ngang suy nghĩ, Mai nhìn xung quanh như lần đầu tiên đến, chầm chậm theo chân nương và Cúc tỷ về.
Đêm qua trời không mưa. Bùi ông đến sớm, xem xét trước sau, thỉnh thoảng
sửa sửa một chút, nhìn chung cũng được. Sắp đến giờ cúng thì Dương
trưởng làng và ba người lớn nhà Lưu bá qua. Mấy ngày này hai nhà này đều lo cuốc đất, làm cỏ, chỉ thi thoảng ghé xem rồi về.
Lễ cúng đơn
giản, Bùi ông khấn vái rồi trèo lên nóc nhà, nhận cây Đòn chính gác lên
mái, buộc chặt là xong nghi thức. Nhà ở đây theo hướng nam, nên cây đòn
chính đặt theo hướng đông tây, cây đòn này nằm ở chỗ cao nhất nhà nên có ý nghĩa quan trọng. Chủ nhà cúng bái để cầu bình yên, mà cũng là đại
biểu nhà đã dựng xong, cầu trời đất chứng giám, phù hộ. Tên gọi lễ cúng
rút ngắn dần thành Cúng gác Đòn Đông hay cúng cất nóc nhà.
