Năm tiếp theo đó là năm hạnh phúc nhất đời tôi.
Tôi đang chờ xây nhà. Đây là lần đầu tôi có được căn nhà riêng của mình, và tôi có một cảm thức ngồ ngộ về chuyện đó. Rằng cuối cùng, giờ đây tôi cũng giống như bao người khác. Chúng tôi sẽ có một gia đình độc lập, riêng biệt hẳn và không còn lệ thuộc vào xã hội và người khác.
Tôi nghĩ điều này phát sinh từ sự kiêng kỵ ngày càng lớn nơi tôi đối với khu nhà ở mà tôi đang sống trong đó. Vì những phẩm chất xã hội tốt của họ, nhiều người da đen và da trắng đã thăng tiến trong nấc thang xã hội và trở nên không thích hợp khi ở lại trong khu nhà ở nữa, khi họ kiếm được quá nhiều tiền. Và khi họ dọn vào, đen hay trắng, cũng thường là những kẻ sẽ sống trọn bếp ở đó. Đa số là dân nghiện ma tuý, nghiện rượu, ma cô, chủ chứa, đầu trộm đuôi cướp và thậm chí cả những đứa hiếp dâm.
Trước làn sóng xâm lấn mới, cảnh sát ở khu chung cư phải "lui quân chiến lược". Đám người mới đến còn ngang ngược, vô chính phủ hơn. Chúng phá hoại mọi thứ.
Thang máy hết chạy được nữa, cửa kính các phòng lớn bị ném vỡ và không bao giờ được sửa chữa. Khi tôi từ chỗ làm việc về nhà, những chai rượu rỗng không lăn lóc trên lối đi chung và năm, ba người ngồi say ngật ngưỡng trên các băng ghế đặt bên ngoài các lô nhà. Vallie luôn lo đi đón con ở trạm xe buýt khi chúng tan trường. Đã có lần nàng từng hỏi tôi có nên dọn về nhà bố mẹ nàng ở nhờ cho đến khi nhà riêng của chúng tôi xây xong. Nàng đưa ra gợi ý này sau chuyện một bé gái da đen mới mười tuổi bị hãm hiếp rồi bị ném xuống từ trên mái một cao ốc. Tôi nói không; chúng tôi nên chịu đựng một thời gian. Chúng tôi sẽ ở lại. Tôi biết Vallie đang nghĩ gì, nhưng nàng quá xấu hổ để nói toạc ra điều đó. Nàng sợ đám da đen. Vì nàng đã được giáo dục và điều kiện hoá như một người có đầu óc phóng khoáng tin vào sự bình đẳng giữa người và người, nàng không thể nhìn nhận sự kiện là nàng sợ tất cả đám người da đen đang sống ở quanh nàng.
Tôi có một quan điểm khác. Tôi là người thực tế chứ không giáo điều, cố chấp (ấy là tôi tự nghĩ thế, còn thực tế thế nào xin để hạ hồi phân giải). Điều đang xảy ra là thành phố New York đang biến những dự án nhà ở thành những khu ghéttô mới cho người da đen, cô lập người da đen với phần còn lại của cộng đồng da trắng.
Thực tế là dùng các dự án chúng cư này như một vòng đai y tế. Những khu Harlem tí hon được tẩy trắng với chủ nghĩa tự do đô thị. Và tất cả đám cặn bã kinh tế của tầng lớp lao động da trắng bị cách ly nơi đây, những kẻ được giáo dục quá bết bát nên không kiếm sống nổi, hay quá không thích nghi để cùng nhau gìn giữ cơ cấu gia đình.
Những ai có tí chút của cải tiền bạc chắt mót được sẽ chạy ra vùng ngoại ô hoặc nhà riêng hay các căn hộ thương mại để sống. Nhưng cán cân quyền lực vẫn chưa chuyển đổi. Người da trắng vẫn đông hơn người da đen ở nơi đây với tỉ lệ hai trên một. Tôi hình dung khu nhà này vẫn khá an toàn ít ra là trong vòng mười hai tháng chúng tôi còn phải sống ở đây. Tôi chẳng thực sự quan tâm đến chuyện gì khác. Thú thật là tôi xem thường tất cả đám người ở đó. Họ sống như thú vật, không có chút ý chí hay nghị lực nào, chỉ mong kéo lê ngày qua ngày với rượu và ma tuý chỉ để giết thời gian bất cứ khi nào họ kiếm được mấy thứ đó. Nơi này đang trở thành một viện mồ côi tồi tàn.
Nhưng nếu thế tại sao tôi còn ở đó? Tôi là cái gì?
Một phụ nữ da đen trẻ với bốn đứa con nhỏ sống cùng tầng với chúng tôi. Cô ta có thể hình rắn chắc, trông rất gợi tình, đầy chất hài hước ý nhị, sinh động và tinh thần lạc quan. Người chồng đã bỏ cô trước khi cô dọn vào ở chúng cư này, và tôi chưa bao giờ thấy bóng dáng anh ta. Ban ngày người phụ nữ ấy là một bà mẹ tốt; bọn trẻ luôn sạch sẽ tinh tươm, lúc nào cũng được mẹ đưa đón đi học đến tận chỗ trạm xe buýt dừng. Nhưng ban đêm bà mẹ lại bỏ lơ không chăm sóc lũ trẻ nữa. Sau bữa ăn tối, chúng tôi có thể thấy cô ấy chưng diện rất mướt, đi đến nơi hẹn với bạn tình trong khi lũ nhóc bị bỏ mặc ở nhà một mình.
Đứa lớn nhất cũng chỉ mới mười bốn tuổi.
Vallie thường lắc đầu tỏ vẻ ái ngại và tôi bảo nàng đâu phải việc của mình. Đèn nhà ai nấy sáng, rỗi hơi đâu đi lo chuyện tầm phào?
Nhưng một đêm, đã khuya, khi chúng tôi đi ngủ, chúng tôi nghe tiếng rú của xe chữa lửa. Và chúng tôi có thể ngửi thấy mùi khói ngay trong căn hộ của mình. Cửa sổ phòng ngủ của chúng tôi nhìn thẳng qua căn hộ của người đàn bà da đen, và giống như một cảnh trong phim, chúng tôi có thể thấy những ngọn lửa nhảy múa trong căn hộ đó và đám trẻ nhỏ chạy ngang qua. Vallie nhảy ra, vẫn mặc áo ngủ, kéo một tấm chăn khỏi giường và chạy vụt ra khỏi cửa. Tôi chạy theo nàng. Chúng tôi vừa kịp lúc để thấy cánh cửa chính của căn hộ kia bật mở và bốn đứa trẻ chạy ùa ra lối đi hành lang. Đàng sau bọn trẻ, có thể thấy lửa cháy phừng phừng trong căn hộ. Vallie đang chạy dọc lối đi hành lang theo sau bọn trẻ và tôi thắc mắc không hiểu nàng đang làm cái gì vậy. Nàng chạy cuống cuồng, tấm chăn trong tay nàng kéo lê trên sàn.
Rồi tôi thấy điều nàng đã thấy. Bé gái lớn nhất, đi ra sau cùng, hét những đứa nhỏ hơn chạy đi, đã bắt đầu ngã xuống.
Lửa cháy trên lưng con bé. Rồi nó trở thành một ngọn đuốc sống. Nó ngã xuống sàn xi măng, nằm hấp hốỉ. Vallie nhào đến, bọc nó trong tấm chăn. Những làn khói xám toả lên trên họ trong lúc lính chữa lửa tuôn vào lối đi hành lang với vòi rồng.
Mấy người lính chữa lửa mang nạn nhân đi và Vallie quay về với tôi trong căn hộ. Xe cấp cứu chạy vào lối đi nội bộ của chung cư. Rồi thình lình chúng tôi thấy người mẹ trong căn hộ đối diện chúng tôi. Cô ta đập tay thình thình vào cửa kính và gào khóc như điên. Máu chảy loang lổ trên quần áo cô. Tôi không biết cô ta đang làm trò quái quỷ gì và rồi nhận ra rằng cô ấy đang tự xiên người mình vào những mảnh kính vỡ! Eo ơi! Trông hãi quá!
Những người chữa lửa đến sau cô, bước ra từ những đóng khói còn cuộn lên từ những đám lửa vừa bị dập tắt nơi đồ đạc đã cháy thành than. Họ kéo cô ra khỏi khung cửa sổ và rồi chúng tôi thấy cô bị trói vào một cái cáng, đưa vào xe cấp cứu.
Cũng may là nhờ sự can thiệp kịp thời của những người lính cứu hoả nên chỉ duy nhất căn hộ đó bị cháy thôi và lửa đã không lan sang các căn kế cận. Còn cô bé bị cháy, theo họ nói, sẽ bình phục mặc dầu bị phỏng nặng.
Người mẹ vài ngày sau đã xuất viện.
Chiều thứ bảy tuần sau, Vallie mang lũ trẻ về nhà bố mẹ nàng để tôi được yên tĩnh viết sách. Tôi đang làm việc có trớn ngon lành thì bỗng nghe tiếng gõ vào cửa nhà mình. Đó là một tiếng gõ rụt rè mà tôi chỉ thoáng nghe được từ bàn làm việc của mình.
Khi tôi mở cửa thì thấy một anh chàng da đen gầy gò với nước da màu kem chocolate. Anh ta có hàm râu thưa và tóc chải thẳng. Anh thì thầm tên mình, nhỏ đến độ tôi không nghe rõ nhưng tôi cứ gật đầu. Rồi anh ta nói:
- Tôi muốn đến để ngỏ lời cám ơn ông bà về những gì ông bà đã làm cho đứa con tội nghiệp của tôi. - Và tôi hiểu ra rằng anh ta là người cha trong cái gia đình vừa bị hoả hoạn kia.
Tôi hỏi ông ta có muốn vào uống một ly nước với tôi không.
Tôi nhận thấy anh ta gần như muốn khóc, cảm thấy xấu hổ và nhục nhã trong lúc nói lời cảm ơn. Tôi nói với anh ta rằng vợ tôi đi xa, nhưng tôi sẽ cho nàng biết là anh có ghé chúng tôi. Anh ta bước vào cửa để chứng tỏ rằng anh không xúc phạm nếu từ chối bước vào nhà tôi, nhưng anh không muốn uống gì.
Tôi cố gắng kềm chế nhưng hình như vẫn để lộ ra là tôi thật sự ghét anh ta. Ghét từ cái đêm xảy ra hoả hoạn.
Hẳn rằng anh ta cũng là một trong những người da đen bỏ mặc cho vợ con sống nhờ vào trợ cấp xã hội, còn mình cứ việc rong chơi, sống cuộc đời riêng. Tôi đã đọc nền văn chương viết về những gia đình đổ vỡ, ly tán của người da đen ở New York. Và những xung đột xã hội đã khiến những người đó rời bỏ vợ con như thế nào. Trên phương diện nhận thức, tôi hiểu điều đó nhưng tôi vẫn thấy dị ứng với hiện tượng đó trên phương diện cảm xúc. Họ là ai mà đòi cái quyền sống riêng cuộc đời mình? Bản thân tôi cũng có sống riêng cho mình được đâu?
Nhưng lúc đó tôi thấy khuôn mặt với màu kem chocolate kia đang dầm đìa nước mắt. Và tôi để ý hai hàng lông mi dài trên đôi mắt màu nâu hạt dẻ hiền từ của anh ta. Và rồi tôi nghe ra những lời thiết tha của anh:
- Này ông, - anh ta nói. - Con gái bé bỏng đáng thương của tôi đã chết mới hồi sáng say. Cháu chết trong nhà thương đó.
Anh ta bắt đầu rời đi nhưng anh tôi giữ anh ta lại và anh nói:
- Cái vết bỏng không đến nỗi quá nặng, người ta nghĩ rằng con bé sẽ qua khỏi thôi, ấy thế mà cháu lại vắn số. Tôi đến thăm cháu và mọi người trong nhà thương đó nhìn chằm chằm vào tôi. Ông biết không? Tôi là bố con bé? Thế thì lúc đó tôi ở đâu? Lúc đó tôi đang làm gì? Giống như họ đang phỉ báng tôi vậy? Ông biết không?
Vallie có cất một chai rượu lúa mạch đen nơi phòng khách để dành cho bố nàng và các anh em nàng khi họ đến thăm. Cả Vallie và tôi không ai thường uống. Nhưng tôi không biết nàng để chai rượu đó ở đâu.
- Chờ tí, - tôi nói với con người đang khóc trước mặt tôi. - Anh cần một ly rượu đấy.
Tôi tìm thấy chai rượu nơi nhà bếp và rót ra hai ly. Cả hai chúng tôi đều uống liền một hơi và tôi có thể thấy anh ta đỡ hơn.
Và khi nhìn ngắm anh, tôi nhận ra rằng anh ta không đến để ngỏ lời cảm ơn kẻ gọi là người cứu mạng con gái anh. Anh đến để tìm một người nào đó hầu trút bầu tâm sự về nỗi muộn phiền và mặc cảm tội lỗi của mình. Vì thế tôi lắng nghe và ngạc nhiên vì anh ta đã không thấy sự phê phán trên mặt tôi.
Anh uống cạn ly của mình và tôi rót thêm một ly Whisky cho anh. Anh ta thả người xuống chiếc ghế sofa vẻ mệt mỏi.
- Ông biết cho, tôi không bao giờ muốn rời xa vợ con đâu. Nhưng cô ta quá tràn trề sinh lực và quá mạnh về chuyện ấy. Tôi phải làm việc vất vả. Tôi làm một lúc hai việc và để dành tiền. Tôi muốn cho gia đình mình một căn nhà và nuôi dạy con cái tử tế. Nhưng cô ấy muốn vui chơi, hưởng thụ. Cô ấy quá mạnh và tôi phải rời xa. Nhiều lần tôi cố gặp mặt con nhưng cô ấy cấm cản. Thế rồi chúng tôi càng lúc càng xa nhau và tôi đã gặp một người đàn bà thích sống theo lối sống của tôi và tôi trở nên một người lạ ngay cả với các đứa con mình. Và bây giờ mọi người đều phỉ báng tôi vì con gái của tôi chết. Làm như tôi là một trong những chàng trai lông bông kia, bỏ vợ già ở nhà để chạy theo các cô nhân tình trẻ.
- Chính vợ anh đã để tụi trẻ ở nhà một mình. - tôi nói.
Anh thở dài:.
- Không thể trách cô ấy. Cô ta sẽ hoá rồ mất nếu đêm nào cũng phải ở nhà. Và cô ấy không có tiền để thuê một người giữ trẻ. Tôi có thể chịú đựng cô ấy hoặc cũng có thể tôi đã giết cô ấy, hoặc điều này hoặc điều kia.
Tôi không thể bình luận gì mà chỉ nhìn anh ta và anh ta nhìn tôi. Tôi thấy ra nỗi nhục nhã nơi anh ta khi thổ lộ tất cả những điều này với một người lạ mà đó lại là một người da trắng. Và rồi tôi nhận thức rằng tôi là người duy nhất mà anh ta có thể biểu lộ nỗi xấu hổ của mình. Bởi vì tôi không thật sự để tâm và bởi vì Vallie đã dập tắt ngọn lửa đang đốt cháy con gái anh ta.
- Tôi thấy cô ta gần như tự giết mình trong đêm đó! - tôi nói.
Anh ta lại tuôn nước mắt:
- Ồ, cô ấy yêu con thực mà. Chuyện để bọn trẻ ở nhà một mình không có nghĩa gì. Cô ấy yêu chúng. Và cô ấy sẽ không bao giờ tha thứ cho mình, đó là điều đáng lo. Người đàn bà này rồi sẽ tràn ngập trong men rượu để tự hủy hoại mình. Tôi không biết phải làm gì cho cô ấy.
Tôi chẳng có thể bình luận gì về chuyện này. Trong đầu tôi chỉ nghĩ, thế là mất toi một buổi làm việc. Nhưng thôi cũng đành vậy. Cuối cùng anh ta uống cạn ly Whisky và đứng lên. Lại tia nhìn tủi hổ đó hiện trên mặt anh ta lúc lặp lại lời cảm ơn vợ chồng tôi về những gì chúng tôi đã làm cho con bé. Rồi rời nhà tôi.
Tối đó khi Vallie dẫn lũ nhóc về nhà, tôi kể lại cho nàng toàn bộ câu chuyện. Thế là nàng vào phòng ngủ nằm khóc mãi trong khi tôi phải loay hoay làm món xúp cho bọn nhóc. Và tôi nghĩ về chuyện mình đã quá vội khi kết tội người đàn ông đó trước khi mình gặp và biết được chút gì về anh ta. Chỉ căn cứ vào những quyển sách mình đã đọc tôi đã đem anh ta đánh đồng cá mè một lứa với những đứa nghiện ngập rượu chè, xì ke ma tuý đến sống ở khu này. Tôi đã nghĩ anh ta chạy trốn cái thế giới cùng khổ buồn thảm của mình để tự giải thoát hay tìm vui thú riêng cho bản thân, bỏ mặc vợ con, nên mới đưa đến việc con gái anh ta chết cháy. Anh ta sẽ không bao giờ tha thứ cho mình; anh ta sẽ tự trừng phạt nặng nề hơn là tôi đã từng kết tội anh ta, vì sự hời hợt, bất cận nhân tình.
Một tuần sau lại xảy ra vụ một cặp vợ chồng da trắng ở khu đối diện đánh nhau và anh chồng cắt cổ chị vợ vì cái tội chị ta ưa mèo mỡ. Cũng may là chứa đến nỗi tử thương và chị vợ đa tình trông lại càng lãng mạn một cách đầy kịch tính với vòng băng màu trắng quanh cổ khi chị ta đưa đến đàn con đến trường.
Tối biết là chúng tôi nên dọn nhà đi là vừa.
