Ở Rể (Chuế Tế)

Chuyện liên quan đến Tần lão, cuối năm ngoái sợ là chuyện mà mọi người chú ý ghê nhất. Vốn đã yên lặng vài năm, bởi vì những lời đồn giữa hai nước Kim, Liêu, mà người tới thăm cũng trở nên nhiều hơn. Nhưng sau cửa ải cuối năm ngoái, tin tức hai nước Kim Liêu hòa đàm đã truyền ra ngoài, nhìn không rõ tình hình, người chú ý đến cũng dần ít đi. Mọi người không đến mức ném ra sau gáy sức ảnh hưởng của vị lão nhân này, mà là lựa chọn lặng lẽ nhìn, chờ đợi thay đổi.

Hai nước Kim Liêu, trong thời gian ngắn có lẽ sẽ khó đánh nối. Không ít người đều đang nghĩ như vậy.

Đối với những việc này, lão nhân không mở miệng đàm luận, Ninh Nghị đến mấy lần, cũng chi nói chuyện đánh cờ chứ không nói chuyện thế cục, có lúc còn bị lão nhân lôi chuyện giữa hắn và Vân Trúc ra để nói đùa. Cứ thế cho đến một ngày cuối tháng tư, thời

tiết mát mẻ, hai người đánh một ván cờ trong khu viện Tần gia. Vân Trúc cũng đã đến, cô mang đến một ít rượu rau từ Trúc ký, cùng nói chuyện với Vân nương ở hậu viện.

- Nói ra, không lâu nữa Lập Hằng ngươi cũng phải đi Hàng Châu rồi nhĩ?

- Vâng.

- Tháng năm khởi hành thì hơi nóng rồi.

- Ngồi thuyền đi, đến Dương Châu trước, sau đó mới tới Tô Hàng.

- Không đến mức say sóng, thì cũng không tệ.

Lão nhân cười cười, sau đó đánh một quân cờ:

- Nói ra chờ Lập Hằng ngươi quay trờ về Giang Ninh, ta sợ là cũng không còn sống ở

đây nữa, căn nhà này chắc là để đó không dùng.

Ninh Nghị ngẩn người, sau đó cười rộ lên:

- Chung quy cũng không phải là nơi ở lâu, phủ đệ của Tần lão ở kinh sư chắc còn tốt hơn ở đây nhiều?

- Ha ha ha

Có lẽ đã bị một câu nói này đụng đến tâm sự, lão nhân cười ha hả, sau đó lại mang chút buồn bã:

- Người không phải cỏ cây, ai có thể vô tinh. Thời gian tám năm, vốn cũng đã làm tốt chuẩn bị cho quãng đời còn lại rồi.

- Còn sớm mà.

Ninh Nghị cười, nhặt lên một quân cờ ở trên tay, qua một lúc mới ngẩng đầu lên nói:

- Chiến tranh rồi sao ạ?

Lão nhân gia gật gật đầu.

- Chiến tranh rồi.

Buổi chiều tháng tư, mây trời ấm áp, gió mát ngày hè thổi qua những lùm cây trong ngoài thành, cành lá xào xạc lay động, giống như tiếng cuốn sách đang lật trang, nhưng lại không nhìn thấy người giở sách. Trong lúc nói chuyện hòa nhã, nơi chân trời phương bắc, đã mơ hồ lan tới mùi máu tanh.

Mùa xuân năm Cảnh Hàn thứ chín triều nhà Võ, lần khai chiến giữa hai nước Kim Liêu, lúc đầu thoạt nhìn, kỳ thật có chút khiến người ta thấy bất ngờ mà lại như trò đùa trẻ con vậy.

Năm trước hai nước Kim Liêu vừa mới nghị hòa, lần nghị hòa này, nói ra nước Liêu đã nhượng bộ rất nhiều, Gia Luật Diên Hi chính thức sắc phong Hoàn Nhan A cốt Đả làm Hoàng đế Đại thánh, xưng nước Kim là anh, cắt hai lộ địa Liêu Đông và Trường Xuân Kỳ thật hai lộ địa này nước Kim đã chiếm rồi, nói là cắt nhượng cũng chi là làm bộ mà thôi mỗi năm triều công bạc lụa hai mươi lăm vạn lượng cho nước Kim. Đây gần như là đem Hòa ước Thiền Uyên ký đổi cho nước Kim.

Nhưng lúc trước Hòa ước Thiền Uyên, nói ra hai triều đại Võ, Liêu coi như là đại quốc tương đối ngang nhau, lúc này tuy bị tinh thế ép buộc mà thiếu nợ hiệp ước, thế lực của hai nước Liêu Kim, kỳ thật là kém rất xa. Xét đến cùng, người Nữ Chân nhiều như vậy, người nước Kim lại quá ít, lúc trước chiến tích như thần mà chiến dịch Hộ Bộ Đạt Cương giành được, không phải bởi vì Hoàn Nhan A cốt Đả lòng đầy tự tin, mà là trong tay ông ta tất cả chỉ có hơn hai vạn người, sau lần đó trăm trận trăm thắng, thực ra binh lực của nước Kim so với nước Liêu vẫn còn kém xa.

Bởi vì nguyên nhân này, Gia Luật Diên Hi đã ký hiệp ước, tự giác nhượng một bước lớn, suy nghĩ một chút đại khái có thể xác định nước Kim hẳn là cũng không muốn đánh tiếp và cũng không có khả năng đánh tiếp, bởi vậy mới yên lòng. Mà trong mắt người khác, nước Kim đã có một nền cơ nghiệp, lúc này cũng nên dừng lại nghỉ ngơi lấy sức như chuyện thường tình của con người rồi, bởi vậy hiệp ước mới được định ra, mọi người ít nhiều đều đã tín. Bất luận thế nào, hiệp ước như vậy, thông thường vẫn có mấy năm hiệu lực.

Năm này Hoàn Nhan A cốt Đả đã năm mươi hai tuổi rồi.

Nếu nhìn từ góc độ chuyện của sau này, thì nhân vật kiêu hùng bốn mươi tuồi khởi binh phản Liêu, và trong vòng hơn mười năm đã suất lĩnh mấy vạn người Nữ Chân đứng ở vị trí ngang hàng với Hoàng đế nước Liêu này, rõ ràng không muốn gác lại cho con cháu bá nghiệp mà mình có thể hoàn thành. Tuy nhiên đặt vào lúc ấy, những sự tình phát sinh

vào trời xuân này, mặt ngoài kỳ thật có chút buồn cười giống như trò chơi trẻ con vậy.

Gia Luật Diên Hi lúc ban đầu cũng không nguyện ý thừa nhận Hoàn Nhan A cốt Đả là hoàng đế, ông ta vốn muốn xưng Hoàn Nhan A cốt Đả là Đông Hoài quốc vương để lừa dối quá quan, nhưng Hoàn Nhan A cốt Đả đâu phải là người dễ bị lừa dối chứ. Ông ta chi cần sôi máu, là phía bên Gia Luật Diên Hi sẽ rụt vòi rồi, nên chỉ đành gọi ông ta là Hoàng đế Đại thánh. Chuyện này thỏa đàm, Gia Luật Diên Hi xem như thả được hòn đá lớn trong lòng xuống, cảm thấy cuối cùng có thể yên ổn vài năm ông ta là một người không thích phiền phức, thích ngao du sơn thủy, hết lòng yêu mến thế giới hòa bình, tính cách rất chịu đựng, khi một lần nữa buông lòng du sơn ngoạn thủy thì chợt nhớ tới một chuyện.

Lão đại nhà ông ta, một đời bá nghiệp đủ có thể cùng Hoàn Nhan A cốt Đả của bây giờ đánh đồng với Thái tổ nước Liêu Da Luật A Bảo Cơ, lão cũng gọi là Hoàng đế Đại thánh, gọi đầy đủ là Thái tổ Đại thánh Đại Minh Thần liệt thiên Hoàng đế. Cái này đâu có

được, xưng hiệu của tổ tiên đem phong cho lão, đây là bất hiếu đấy. Bởi vậy quay đầu lại, lão vô cùng chịu đựng phái một sứ giả qua, hỏi A cốt Đả liệu có thể thu danh hiệu Hoàng đế về để đổi lại hay không.

Người nghèo khá để ý đến sĩ diện, A cốt Đả cả đời giao tranh, thật không dễ mới lên làm Hoàng đế, ông ta lại biến Hoàng đế này như một trò chơi, đây chẳng phải là làm mất mặt nhau hay sao. Cuối tháng hai âm lịch, nước Kim tuyên thệ trước khi xuất quân để phạt Liêu, 26-03 âm lịch, Hoàn Nhan A cốt Đả chính thức phát động tồng tấn công đối với Thượng Kinh Lâm Hoàng phủ một trong ngũ kinh của nước Liêu. Ngày mùng 5-04, thiết kỵ nước Kim đạp lên trên bờ tây sông Hồn, tình thế hết sức nguy ngập.

Lúc này trấn thủ Lâm Hoàng phủ là lão tướng Tiêu Thát của nước Liêu, tuy lão mấy lần thất bại trong cuộc chiến đấu với nước Kim, nhưng nói một cách công bằng, người này cũng không phải là tài trí bình thường, lão dụng binh vững vàng, tính cách cương trực, tài

năng là có. Mà Lâm Hoàng phủ là thủ đô chính trị của nước Liêu, thành cao ao sâu, phòng thủ nghiêm mật.

Có thể cũng đã suy xét đến việc thành này không dễ tấn công, A cốt Đả phái Hoàng Nhan Tông Hùng đến chiêu hàng, nhưng cháu trai mà Tiêu Thát lão yêu quý nhất mấy năm trước trong chiến dịch Ninh Giang châu đã chết bởi tay người Nữ Chân, việc chiêu hàng đương nhiên thất bại.

Ỷ vào thành trì kiên cố, nên Tiêu Thát thực sự là không có cảm giác gấp gáp quá lớn. Bây giờ nước Liêu vẫn là lạc đà gầy còn lớn hơn ngựa, lão cho dù đánh không lại Hoàn Nhan A cốt Đả, cũng đã làm tốt việc dựa vào thành trì kiên cố tử thủ mấy tháng chờ đợi viện binh. Mà phía bên A cốt Đả cũng vô cùng rõ ràng, sáng sớm phái Hoàn Nhan Tông Hùng chiêu hàng không đạt được kết quả gì, buổi trưa liền phát động tấn công với Lâm Hoàng phủ. Đến giờ Tân một khắc chiều cùng ngày, đệ đệ cùng cha khác mẹ của A cốt Đả

là Hoàn Nhan Đồ Mầu xung phong đánh lên đầu thành Thượng Kinh.

Đây lại là kết quả chiến tranh mà ai cũng không ngờ tới được, vốn cho rằng kiên thành có thể thủ được mấy tháng, vậy mà chi vẻn vẹn trong vòng nửa ngày đã rơi vào tay Hoàn Nhan A cốt Đả. Ngày hôm đó khi ánh trời chiều phủ xuống chiếc áo hoàng hôn, A Cốt Đả và một nhóm đại tướng thủ hạ của ông ta đã tiến vào cửa thành, binh sĩ người Nữ Chân đã muốn tiến quân thần tốc, nhuộm toàn thành trì trong màu khói báo động.

- Cho dù là khai quải , thì cũng có chút quá đáng rồi đấy

Uống cạn chén trà trong tay, Ninh Nghị thở dài, đối với sự tích bình sinh của Hoàn Nhan A cốt Đả trước đây hắn hiểu không nhiều lắm, tuy quân chủ khai quốc của mỗi triều

mỗi thời đại phần lớn đều có chút công tích hoặc hành vi lợi hại không giống người, nhưng lúc này khi nghe Tần lão kể lại, vẫn cảm thấy có gì đó rung động khôn kể. Người của thời đại này cừu thị nước Liêu, bởi vậy vẫn xem như là thân cận với nước Kim. Khi nói ra thì phần lớn đều coi Hoàn Nhan A cốt Đả là kiêu hùng ngoại tộc thế gian hiếm có, Ninh Nghị cũng có đôi phần thán phục đối với chuyện của ông ta. Tuy nhiên, những gì lúc này Tần lão nói, lại không hoàn toàn là chuyện vui.

- Khai quải?

- Có nghĩa là ăn gian.

- À, à, cũng đúng là như thế.

Tần lão gật đầu cười cười, nhưng rất nhanh ánh mắt cũng là có vài phần buồn bã:

- Anh hùng kiêu hùng, bất luận như thế nào, thì Hoàn Nhan A cốt Đả này chính xác là

một nhân kiệt đương thế, việc dụng binh của ông ta đối với nước Liêu chi là chuyện sớm muộn, là chuyện không ngoài dự tính. Lúc này nếu động thủ, chắc hẳn cũng đã ký điều ước với triều Võ chúng ta rồi. Chỉ đợi triều ta dẫn quân mười sáu châu Yến Vân thôi

Ông thở dài, Ninh Nghị nhìn ông sau đó suy nghĩ rồi nhấc ấm trà lên châm trà:

- Xem ra đúng là như vậy rồi, ban đầu thấy nước Liêu phát triển an toàn nên liên Kim kháng Liêu, đuổi hổ nuốt sói, là định kế của Tần lão ngài phải không?

- Không tính là định kế gì.

Lão nhân lắc lắc đầu, thở dài:

- Chi là bị ép đến chân tường, nên phải nghĩ ra một vài mánh khóe mà thôi. Kim thượng cũng có ý tưởng đối với việc thu phục Yến Vân, ban đầu muốn liên hợp cũng không chi có người Nữ Chân, lúc đó người Nữ Chân vẫn còn nhìn không thấy ngày thoát khỏi khó khăn cơ. Ban đầu ta đến mắng một trận, nên phải chịu oan ức vì người, cũng từ đó mà ta đã cáo lão. Mấy năm nay thời cục đã thay đổi, đối với kế hoạch của ta năm đó đã không còn phù hợp nữa, chi là bọn họ cuối cùng đã nắm chắc và ngày này cuối cùng vẫn đã đến

Từ mấy tháng trước, lão nhân vẫn luôn trầm mặc đối với chuyện này, không đàm luận những vấn đề liên quan đến thời cuộc. Cho đến hôm nay, cuối cùng mới có thể mở miệng nói, ông ta vì Kim Liêu thế lực ngang nhau, việc chính thức khai chiến đã đợi tám năm, lúc này nói ra, cảm giác như trút được gánh nặng hiển nhiên là có, nhưng lại không thấy được sự vui vẻ. Ông xưa nay hài hước hiền lành, nhưng trong cách nói năng, luôn có ma lực và sự uy nghiêm trong đó. Nhưng vào lúc này, nhìn mái tóc ông đã ngả bạc, sự uy nghiêm cũng đã không còn nữa, chỉ còn lại nét hiền lành và chút mệt mỏi mà thôi. Sự ẩn nhẫn của ông trong tám năm nay, nhìn như bình thản, trên thực tế trong lòng vẫn gánh trọng trách nặng nề, cuộc sống trôi qua khó khăn khi nhìn đại cục đang đối dời.

Lúc này trong sân yên tình, những phiến lá nhẹ nhàng đưa theo gió, Ninh Nghị đôi phần cảm nhận được tâm tình của lão nhân, hắn hơi có chút cảm khái. Lịch sử lúc này khác hẳn với những gì ngày sau hắn biết, nhưng bất luận ra sao, làm người tham dự, lão nhân đã dùng toàn lực vào trong đó, hơn nữa đã làm ra thành tích của mình. Ninh Nghị cầm lấy

chén trà nhấp một ngụm, cũng hiểu rằng hiện tại không cần mình phải nói gì cả. Lão nhân suy nghĩ một hồi, rồi cười rộ lên.

- vẫn là câu nói đó, Lập Hằng muốn đi kinh thành gây dựng sự nghiệp không?

Ngày thường Khang Hiền thường hỏi hắn có muốn làm quan hay không, Tần lão chi ở bên cạnh xem, đến lúc này, lại hỏi hắn câu này, Ninh Nghị lắc đầu:

- Hài, lão nhân ngài tiền đồ không rõ, không muốn lăn lộn với lão đâu.

- Mượn cớ

Ninh Nghị làm động tác chọc cười, Tần lão cũng thuận miệng chi ra:

- Kỳ thật từ mấy năm trước, nhìn hai nước Kim Liêu tranh chấp ngày một kịch liệt, trong lòng ta chỉ có vui mừng, nhưng mấy năm nay, càng nhìn bọn họ đánh tới đánh lui,lòng ta càng thấy bất an, đạo lý trong đó, Lập Hằng ngươi hẳn là biết rõ.

- Nhược quốc không ngoại giao?

Lão nhân ngẩn người, sau đó gật đầu:

- Lập Hằng quả nhiên hiểu mấy điều này, một lời là trúng, nhược quốc không ngoại giao mà hơn hai ngàn người của Hoàn Nhan A cốt Đả khởi binh, chống lại người Kim với trăm vạn hùng binh, Xuất Hà điếm, Hoàng Long phủ, Hộ Bộ Đạt Cương, hết trận nọ đến trận kia, người của triều ta nghe xong thì nói là người này quả nhiên là anh hùng hiếm có, nói người Liêu khí số đã tận. Nhưng hôm nay mỗi khi chúng ta có xung đột với người Liêu ở biên quan, hẳn là binh bại như núi, Hộ Bộ Đạt Cương hai vạn phá bảy mươi vạn, Nữ Chân mãn vạn bất khả địch, không thể tưởng tượng nồi mà. Nhưng nếu bảy mươi vạn quân Liêu tấn công triều Võ ta, thì ai có thể chống lại? Lý Cương, Đồng Quán, Chủng Sư Đạo?... Đám Kim binh này, sau khi phạt Liêu sẽ lại phạt ai đây? Lập Hằng à, ta luôn cảm

thấy, những gì ta nghĩ lúc đầu, không phải là cứu triều Võ, kỳ thực là đang đầy triều ta vào hố lừa đấy

- Ngài lo lắng quá rồi.

Ninh Nghị nhìn ông một cái:

- Người nước Kim không đủ, tạm thời mà nói đó là nhược điểm, chỉ cần con người chịu hăng hái, nắm chuẩn cơ hội, thì triều Võ còn có thể cứu.

- Sợ là có một ngày quân Kim xuôi nam, kết quả không kịp xả hơi thì phải làm sao?

- Điều đó cũng là nên mất nước rồi. Lão nhân gia, một mình ngài muốn làm bao nhiêu việc?

- Cuối cùng là làm một việc là một việc.

- Ngài cũng quá tự đại rồi.

- Ha ha.

Hai người trong lúc nhất thời đều cười rộ lên. Một lát sau, Ninh Nghị giơ chén trà lên

- Tần lão, lời vô nghĩa không cần nói, tại hạ hiểu rõ ý của ngài, kinh thành, nếu có cơ hội tại hạ sẽ đi, tới lúc đó nếu có việc có thể làm, vẫn mong Tần lão quan tâm một chút. Bây giờ chi hi vọng đến lúc đó sẽ không quá chấp nhất, ha ha ha

Nói một cách công bằng, Ninh Nghị có đôi phần khâm phục với những việc mà lão nhân trước mặt này đã làm. Hắn cũng không có ý định xuất sĩ làm quan, cũng không cảm thấy tương lai nếu tình thế chuyển biến đột ngột thì mình có thể ngăn cơn sóng giữ, dù sao sức người có hạn, vậy đương nhiên cũng không sao cả, bởi vậy trong lời nói cũng không

cần thiết phải bịt cả lối đi.

Thời gian hai người quen nhau cũng đã hai năm, trong khoảng đó đã nói không ít chuyện, cũng hiểu đôi phần về tính cách của nhau, chỉ là đối với câu nói cuối cùng đó, Tần Tự Nguyên nhất thời cũng không thông lắm. Chỉ có đến vài năm sau, người thực sự nhận thức về Ninh Nghị, mới đại khái hiểu được, một khi thật sự quyết định muốn làm tốt chuyện gì đó, thì hắn sẽ giải quyết triệt để vấn đề đó đến mức độ nào.

Đó là một khái niệm mà cả một thời đại không mấy ai dám nghĩ.

Đương nhiên, lúc này vẫn là đầu hạ nhẹ nhàng, chuyện đã hẹn với thê tử không thể vứt đó. Hai người sau đó nói một hồi về thế cục Kim Liêu, rồi lại qua mấy ngày Tô Đàn Nhi sắp xếp xong tất cả, Ninh Nghị và Vân Trúc, cẩm Nhi lưu luyến chi tay, cả nhà ngồi thuyền lớn, dọc sông Trường Giang theo hướng đông, chạy về Dương Châu.

Tháng năm, tin tức Kim Liêu khai chiến đã truyền khắp đại giang nam bắc.

Cuối tháng năm, Tần Tự Nguyên phục khởi, trực tiếp thăng làm Thượng Thư Hữu Phó Xạ kiêm Đồng Trung Thư Môn Hạ Bình Chương Sự, ngoài ra còn được ban tặng vô số. Lý do khởi phục vẫn chưa cáo rõ với thiên hạ, nhưng vô hình trang cũng đã khẳng định tính chân thật của lời đồn đại năm ngoái, danh vọng triều đình, không gì có thể so sánh.

Bánh xe lăn lăn, lịch sử ba nước Kim, Liêu, Võ tiến vào một trang mới.

Cùng lúc đó, trên thảo nguyên tây bắc nước Liêu, một bộ lạc tên là Khất Nhan đã giương cao ngọn cờ phản Liêu, hơn nữa nam chinh bắc thảo trên thảo nguyên, tốc độ như châu chấu nhanh chóng mở rộng lực lượng. Bọn họ như luồng khí xoáy ẩn mình trong góc nào đó mà người ta không thể dự liệu được, chờ đợi lực lượng kế tiếp, cuối cùng bành trướng thành cơn lốc bão xé rách tầm nhìn của mọi người

Mùa hạ, giữa bầu trời bao la xanh thẳm điểm xuyết những đám mây trắng trắng, Giang Ninh nhiệt độ dễ chịu, trong ngoài thành khắp nơi nhàn nhã. Trong cái nắng ngày hè rực rờ, từng con đường, từng đình viện bóng cây thả mình, chim sà cánh trên những con thuyền hoa giữa lòng sông, trong tửu lầu, trà tứ vang lên thanh điệu thuyết thư, đàn hát của những nghệ nhân, hương trà tươi mát và tiếng nói chuyện của những người bạn tốt hội tụ hòa lẫn vào nhau, hóa thành một phần tô điểm cho bức tranh vào hạ này.

Thời gian là buổi chiều, trong một khu viện nằm ở phía tây kinh thành tỏa hương trà đang nấu. Cây ngô đồng ngả bóng phủ lên một lớp loang lổ trên những quân cờ trắng đen nằm trên bàn cờ, cũng trong đình viện như thế, thanh âm của thiếu niên vang vọng.

- Mạnh Tử hữu vân, vực dân bất dĩ phong cương chi giới, cố quốc bất dĩ sơn khê chi hiểm, uy thiên hạ bất dĩ binh cách chi lợi. Đắc đạo giả đa trợ, thất đạo giả quả trợ. Thánh nhân đã nói, cố là chí lý, nhưng từ xưa đến nay, nhất thời người được nhiều người giúp

đờ, lại chưa chắc là người có đạo nghĩa, còn kẻ không có đạo đạo, ít được giúp đờ lại luôn coi mình là người có đạo nghĩa, đến tột cùng cái gì mới gọi là đại đạo Khổng Tử có nói, hương nguyên, đức chi tặc dã (kẻ giả dạng thật thà chất phác để lừa bịp, là kẻ đạo đức bại hoại), từ câu này là có thể biết

()Dân chúng không phải dựa vào việc phong tỏa tuyến biên cảnh là có thể hạn chế, quốc gia không phải dựa vào núi sông hiểm trở là có thể bảo vệ, dương uy với thiên hạ cũng không phải dựa vào binh khí lợi hại là có thể làm được. Người có đạo nghĩa thì có được nhiều người giúp đờ, người không có đạo nghĩa thì ít được giúp đờ.

Thiếu niên dáng người không cao, khuôn mặt trông còn nét trẻ con, tuổi khoảng mười một mười hai tuổi, chi có điều toàn thân áo dài màu trắng, trên đầu vấn khăn, thoạt nhìn trông giống như một người lớn đã thành thục. Trên thực tế thời này con cái nhà người ta khi độ mười một mười hai chưa thấy được nhiều sự đời, vẫn luôn búi tóc hai sừng, cũng chính là phân tóc thành hai bên, nhìn giống như cái sừng nên cổ gọi là Tống giác - Tóc để

chõm, trong kinh thi cũng có câu Tổng giác chi yến, ngôn tiếu yến yến (Nhớ cuộc vui thời thơ ấu, tình thong dong trong tiếng nói cười).

Nhưng những chuyện này, vốn cũng có những khác biệt. Thiếu niên thời này thường khoảng mười lăm hai mươi tuổi là quan lễ, thể hiện đã là người lớn. Nhưng nếu là nhà nông, thường thường mười ba mười bốn tuổi đã thành thân sinh con cũng có, rất nhiều người trước mười lăm tuổi cũng đã gánh vác trách nhiệm gia đình. Nếu là con cái thành thị, sau khi học vờ lòng, hiểu biết nhiều hơn một chút, bèn thường tự coi là văn sĩ, lúc này trong xã hội văn phòng tràn trề, một số trẻ con thiếu niên có thể làm được một hai bài thơ thì thường mặc Nho y vấn khăn chít đầu, trông như tiều Đại nhân tinh thần phấn chấn, chi cần ăn mặc đơn giản một chút thì cũng không có ai đi nói gì. Ví dụ như thiếu niên mười lăm mười sáu tuổi miệng lúc nào cũng đầy văn từ, chi điểm giang sơn, cùng nhau dạo chốn lầu xanh, đó cũng không phải là chuyện thần kỳ gì.