Grigori vui anh vui em về thì gà đã gáy mấy đợt đầu. Từ phòng ngoài, mùi hốt- bố lên men chua loét và mùi cỏ Đức mẹ khô ngai ngái xông vào nồng nặc.
Grigori rón rén đi vào nhà trong. Chàng cởi quần áo, treo cẩn thận cái quần rộng ống có nẹp mặc ngày lễ, làm dấu phép rồi nằm xuống. Chấn song cửa cắt tư vuông ánh trăng vàng, in một hình chữ thập lên sàn nhà. Trong góc phòng, vài bức tượng thánh phủ những tấm khăn thêu nhấp nhoáng một thứ ánh sáng sin sỉn. Quanh cái mắc áo đầu giường, đàn ruồi bị thức giấc vo ve mãi không yên.
Grigori vừa thiu thiu thì trong bếp có tiếng thằng cháu trai con ông anh oe oe khóc.
Cái nôi ọt ẹt như chiếc xe bò không được bôi dầu. Daria lầu bầu, giọng ngái ngủ:
- Có nín đi không nào, mày thật là con tội con nợ? Ngủ chẳng chịu ngủ, nằm yên cũng chẳng chịu nằm yên cho.
Rồi Daria khẽ ru:
Ả Ngốc, ả Nghếch
Ả tếch đi đâu?
Nghếch đi chăn ngựa.
Ngựa Nghếch ngựa gì?
Ngựa Nghếch thắng yên,
Riềm thêu kim tuyến.
Grigori thiếp đi dần theo nhịp ru con đều đặn, nhưng trong bụng vẫn còn nghĩ: "À mà ngày mai anh Petro đã phải đi trại rồi. Ở nhà chỉ còn chị Daria với thằng bé… Thế là lần nầy cắt cỏ se không có anh ấy cùng làm với mình".
Grigori rúc đầu vào trong cái gối nóng hổi, nhưng tiếng ru vẫn cứ quấy rầy bên tai:
Thế ngựa Nghếch đâu?
Đứng sau cổng lớn.
Thế cổng lớn đâu?
Nước lũ cuốn rồi.
Một con ngựa hí một tràng dài làm Grigori giật mình. Nghe tiếng hí, Grigori nhận ra con ngựa chiến của Petro.
Còn đàn ngỗng đâu?
Ngỗng lẩn bãi lau.
Thế bãi lau đâu?
Lau con gái cắt
Thế con gái đâu?
Con gái lấy chồng.
Chồng con gái đâu?
Lên ngựa ra trận…
Còn ngái ngủ, Grigori đã lần ra tàu ngựa và dắt con ngựa ra ngõ. Một cái mạng nhện bất ngờ bay tới vướng vào mặt làm Grigori thấy buồn buồn, thế là bỗng nhiên chẳng còn ngái ngủ chút gì nữa.
Ánh trăng làm hiện lên chếch ngang sông Đông một con đường gợn lăn tăn, không ai cưỡi ngựa qua được. Mặt sông mù mịt sương mai, nhưng trên đầu thì sao lấm tấm khắp bầu trời. Con ngựa đi cẩn thận từng bước sau lưng Grigori. Đoạn đường dốc xuống sông rất khó đi. Từ bờ bên kia vẳng sang tiếng vịt kêu quàng quạc. Gần bờ trong đám rong rêu, một con cá nhẹo bơi quanh quẩn săn tìm cá con, cái đuôi của nó quẫy nước lọc ọc.
Grigori đứng lặng giờ lâu bên làn nước. Bờ sông nặc mùi ngai ngái của các thứ mục ẩm. Những giọt nước rung rung nối nhau nhỏ xuống từ mõm con ngựa. Trong lòng Grigori tràn ngập một cảm giác trống rỗng nhưng lâng lâng thú vị. Dễ chịu thật, chẳng có gì phải suy nghĩ. Trên đường về, Grigori nhìn về phía mặt trời mọc. Đằng ấy, một vùng tranh tối tranh sáng phơn phớt xanh đã bắt đầu rạng.
Grigori về đến gần tàu ngựa thì gặp mẹ.
- Mày đấy à, Griska?
- Chẳng con thì còn ai?
- Mày cho ngựa uống nước rồi chứ?
- Cho uống rồi, - Grigori trả lời có vẻ miễn cưỡng.
Bà mẹ đi hơi ngửa người ra sau, vì bà đang đùm trong tạp dề một ít phân ngựa khô để nhóm bếp. Bà kéo lệt sệt hai bàn chân đất nhăn nheo như mọi người già.
- Mày sang gọi vợ chồng Stepan dậy đi. Stepan cũng sắp sửa đi cùng với thẳng Petro nhà ta đấy.
Grigori tựa như được hơi lạnh lắp cho một cái lò xo căng thẳng, người chàng như có kiến đốt. Chàng nhảy ngay qua ba bực thềm dội tiếng của nhà Astakhov. Cửa không cài then. Stepan ngủ trên một tấm thảm trải trong bếp, đầu người vợ rút vào nách anh ta.
Qua bóng tối đã sắp tan hết, Grigori nhìn thấy cái váy của Acxinhia tốc lên đến quá đầu gối, cặp chân trắng muốt như gỗ bạch dương dạng ra một cách hớ hênh. Grigori đứng nhìn một giây, chàng cảm thấy miệng khô bỏng, đầu váng lên như vì những tiếng đập vào răng. Chàng lấm lét nhìn quanh như thằng ăn cắp rồi kêu lên khàn khàn, lạc cả giọng:
- Nầy, ai thế nầy? Dậy đi thôi!
Acxinhia ụn ịn trong giấc ngủ.
- Ôi chao, ai đấy? Ai thế nầy? - Nàng luống cuống sờ soạng, luồn một cánh tay trần xuống giữa hai chân, kéo cái áo lót xuống. Vết bãi nước bọt chảy ra trong lúc ngủ say vẫn còn trên gối: trời sắp rạng là lúc đàn bà họ ngủ say nhất.
- Tôi đây. Mẹ tôi bảo sang gọi anh chị dậy…
- Chúng tôi dậy ngay đây… Nhà chúng tôi chẳng còn chỗ nào len chân nữa… Rệp thì như sung, cứ phải xuống đất nằm. Anh Stepan dậy đi, có nghe thấy không?
Grigori nghe giọng nói, biết Acxinhia ngượng, nên vội về ngay.
Chừng ba mươi chàng Cô- dắc từ giã thôn xóm đến trại binh dịch tháng Năm. Nơi tập trung là thao trường. Lúc khoảng bảy giờ, thao trường đã đầy những chiếc xe bốn bánh có mui bằng vải bạt, với những chàng Cô- dắc mặc áo sơ- mi binh dịch tháng Năm may bằng vải thô, ai nấy vũ trang đầy đủ, người thì cưỡi ngựa, người thì đi chân.
Trên thềm nhà, Petro đang vội vã khâu lại đoạn dây cương bị rách. Ông Panteley Prokofievich đi đi lại lại bên cạnh con ngựa của Petro, chốc chốc lại đổ thêm lúa kiều mạch vào cái máng ăn. Thỉnh thoảng ông kêu lên:
- Dunhiaska, đã khâu miệng túi bánh mì khô chưa? Đã rắc nhiều muối vào mỡ chài chưa?
Y như một đoá hoa đỏ rực, Dunhiaska chạy loang loáng qua sân như con én. Nghe tiếng bố gọi, cô bé bật cười trả lời:
- Cha ơi, cha cứ lo việc của cha đi, mặc con sửa soạn các thứ cho anh con, đến Cherkask 1 cũng không có gì xộc xệch đâu.
Petro nhấp nước bọt vào sợi chỉ rồi hất đầu về phía con ngựa và hỏi:
- Nó ăn chưa xong hả cha?
- Còn phải kịp cho nó nhai chứ, - Ông bố đưa bàn tay sần sùi vuốt lại tấm đệm lót yên hình như chỉ là điều lặt vặt, nhưng chỉ sau một chặng đường là đã có thể làm lưng con ngựa bị sướt đến chảy máu rồi.
- Con Hạt dẻ ăn xong cha cho nó uống nước nhé.
- Thằng Grigori sẽ cho nó ra sông Đông. Nầy, Grigori, dắt con ngựa đi!
Con ngựa giống Đônhét vừa đi vừa nghịch. Dáng nó cao mà thanh, trên trán có vệt trắng hình ngôi sao. Grigori vừa dắt nó ra khỏi cửa hàng rào đã đưa tay trái khẽ vỗ vào vai nó rồi nhảy phốc lên yên, cho phi luôn nước đại. Ra đến chỗ đầu dốc, Grigori định ghìm ngựa lại nhưng nó chạy đã quá đà, nên vẫn phi mỗi lúc một nhanh và cứ lao thẳng xuống dưới như một cơn lốc. Grigori ngả người ra sau, gần như nằm ngửa trên lưng ngựa. Chợt thấy phía trước có một người đàn bà đang quẩy hai cái thùng xuống dốc. Grigori lái ngoặt con ngựa sang bên cạnh đường mòn, rồi cho nó xông thẳng xuống nước, làm bụi bốc lên mù mịt.
Acxinhia lắc lư đi trên dốc xuống. Từ xa nàng đã tru tréo:
- Đồ quỷ sứ phát rồ hay sao thế? Suýt nữa thì cho ngựa dẫm phải người ta rồi còn gì? Chờ đấy mà xem, tôi sẽ đến mách ông cụ nhà anh là anh tế ngựa như thế đấy.
- Thôi chị láng giềng ơi, đừng xắn váy quai cồng lên nữa! Chị đưa tiễn chồng đi trại rồi thì việc nhà có thể nhờ tôi giúp một tay đấy.
- Người ta việc quái gì phải cần đến anh?
- Bắt đầu cắt rạ là phải nhờ thôi, - Grigori cười hà hà.
Acxinhia đứng trên ván cầu, thùng vẫn để nguyên trên đòn gánh, hai đầu gối kẹp cái váy bị gió thổi lồng lên. Nàng cúi xuống múc rất khéo một thùng nước rồi đưa mắt nhìn Grigori.
- Thế nào, anh chàng Stepan nhà chị sửa soạn xong rồi chứ? - Grigori hỏi.
- Nhưng việc ấy can gì đến anh?
- Làm gì mà đỏng đảnh thế… Hỏi một câu cũng không được hay sao?
- Ừ, thì sửa soạn rồi đấy… Đã sao nào?
- Thì chị sẽ ở nhà sống cái cảnh vợ lính phòng không chứ sao nữa?
- Đại khái như thế.
Con ngựa rời mõm khỏi làn nước, răng nó nhai ken két, làm nước chảy cả xuống. Rồi nó đập hai chân trước xuống nước và nhìn ra mặt sông. Acxinhia múc nốt thùng bên kia, đổi vai chiếc đòn gánh, rồi nhún nhảy lên dốc. Grigori thúc ngựa bám sát phía sau. Gió thổi phần phật cái váy của Acxinhia, nghịch nghịch những món tóc nhỏ loăn xoăn trên cái gáy rám nắng của nàng. Chiếc khăn bịt đầu thêu bằng tơ màu như cháy rực trên búi tóc dày. Chiếc áo hồng không một vết nhăn, mặc luồn vào trong váy, ôm lẳn cái lưng ngay ngắn và cặp vai chắc nịch. Trong khi leo lên dốc, Acxinhia hơi chúi người về phía trước, làm hằn rõ đường sống lưng dưới làn áo. Grigori nhìn thấy hai đám nâu nâu ở chỗ nách áo bạc mầu vì mồ hôi. Hai con mắt chàng nhìn theo từng cử động của Acxinhia và chàng chỉ muốn bắt chuyện lại.
- Chắc chắn chị cũng sẽ mong nhớ đức ông chồng đấy nhỉ? Có phải không?
Acxinhia vừa đi vừa ngoái cổ lại mỉm cười:
- Không thế thì còn sao nữa. Anh cứ lấy vợ đi, - Nàng vừa nói vừa thở hổn hển, - Cứ lấy vợ đi rồi sẽ biết xa vợ xa chồng có buồn nhớ hay không.
Grigori thúc ngựa tới ngang Acxinhia và nhìn thẳng vàó mắt nàng.
- Thế mà lại có những chị chàng đưa tiễn chồng là trong bụng cứ như mở cờ đấy. Ông Petro đi vắng là chị chàng Daria nhà tôi phây phây ra ngay.
Acxinhia thở hổn hển, cánh mũi rung rung. Nàng vừa sửa tóc vừa nói:
- Chồng tuy không là đỉa nhưng dù sao cũng là một loài hút máu. Thế hai cụ bên ấy sắp hỏi vợ cho anh rồi chứ?
- Còn chưa biết ý ông cụ nhà tôi ra sao. Có lẽ chờ tôi hết hạn lính hẵng hay.
- Anh còn trẻ chán, đừng lấy vợ làm gì vội.
- Nhưng sao vậy?
- Sẽ chỉ được một điều là phiền muộn thôi.
Nàng cúi liếc nhìn Grigori cười tủm tỉm, không hé môi. Lần đầu tiên Grigori thấy rằng Acxinhia có một cặp môi mọng mọng, dâm đến trắng trợn.
Grigori lấy tay rẽ bờm con ngựa thành từng món lông, nói:
- Tôi cũng chẳng muốn lấy vợ làm gì. Cứ thế nầy rồi cũng tự nhiên có cô yêu.
- Có đám nào rồi sao?
- Việc gì phải chọn đám nào làm gì?… Bây giờ cô sắp tiễn Stepan đi rồi đấy…
- Nầy chớ có ỡm ờ với tôi!
- Ỡm ờ thì làm gì đây chắc?
- Tôi sẽ mách Stepan cho mà xem…
- Sợ cái gì thằng Stepan nhà cô…
- Liệu hồn, gan cóc tía chưa, chẳng sợ rồi có ngày khóc hết nước mắt.
- Nầy Acxinhia, cô đừng có doạ tôi!
- Tôi chẳng doạ dẫm gì ai cả. Việc của anh là tìm kiếm những cô gái mà tán. Để cho các cô ấy khâu khăn tay cho anh. Còn tôi thì anh chớ nhòm ngó làm gì.
- Nhưng đây cứ nhòm thì sao?
- Được muốn nhòm thì cứ nhòm.
Acxinhia mỉm cười làm lành rồi rẽ khỏi con đường mòn. Nàng cố tránh con ngựa, nhưng Grigori rẽ ngựa, chắn ngang đường.
- Cho tôi đi nào, anh Griska!
- Đây không cho.
- Đùa dai vừa chứ. Tôi còn phải sửa soạn cho chồng tôi lên đường.
Grigori mỉm cười, thúc cho con ngựa nổi nóng. Con ngựa giậm chân tại chỗ, ép Acxinhia vào bên vách.
- Né cho tôi đi, đồ quỷ sứ, có người kia kìa! Bà con trông thấy thì còn ra thể thống gì nữa?
Acxinhia hoảng hốt đưa mắt nhìn quanh rồi cau mày đi thẳng, không ngoái đầu lại nữa.
Trên thềm, Petro đang từ giã những người thân yêu. Grigori đóng yên cho con ngựa. Petro nắm đốc gươm, hối hả chạy trên thềm xuống, tiếp lấy dây cương trong tay Grigori.
Đánh hơi thấy mùi đường trường con ngựa, nóng nảy giậm hết chân nọ đến chân kia. Nó nhay nhay hàm thiếc, sùi cả bọt mép.
Petro đưa tay nắm mũi yên, đặt một chân lên bàn đạp, rồi quay lại nói với bố:
- Cha đừng bắt mấy con "Hói" làm việc mà hỏng mất bò cha nhé!
- Sang thu ta sẽ đem bán đi. Còn phải sắm cho thằng Grigori một con ngựa mới được.
- Cỏ trên đồng cỏ thì cha nhớ đừng bán đi nhé. Cha cũng thấy cỏ trên bãi năm nay xấu thế nào rồi đấy.
- Thôi cầu Chúa che chở cho con. Đi đường bình an, con nhé. - Ông già vừa nói vừa làm dấu phép.
Bằng một động tác quen thuộc, Petro đưa cái thân hình vạm vỡ của anh ta lên yên rồi sửa lại những nếp sau lưng chiếc sơ- mi thắt dây lưng. Con ngựa bước ra cổng chính. Thanh gươm đập đều đều theo nhịp chân ngựa. Đốc gươm nhấp nhoáng một ánh đùng đục dưới nắng.
Daria bế con bước theo. Bà mẹ đứng giữa sân nuôi gia súc đưa tay áo lên lau nước mắt và sì cái mũi đỏ hoe vào góc chiếc tạp dề.
- Anh ơi, còn bánh rán nữa! Có mấy cái bánh cũng quên mất rồi! Bánh rán khoai tây ngon thế nầy!
Dunhiaska nhảy cẫng ra cổng như một con dê non.
- Mày làm gì mà gào lên như một con ngớ ngẩn thế? - Grigori bực mình quát em.
- Có mấy cái bánh rán cũng để quên… Hư- ư- ư - Dunhiaska nép mình bên cửa xép hàng rào, rên rỉ. Những giọt nước mắt chảy xuống hai gò má nhem nhuốc nóng rực, rồi lại chảy từ trên má xuống cái áo ngắn mặc ngoài thường ngày.
Daria đưa tay lên che mắt nhìn theo bóng cái áo trắng của chồng vẫn còn ẩn hiện qua màn bụi. Ông Panteley lay lay cái cọc mục bên cổng, rồi đưa mắt nhìn Grigori.
- Mày gánh lấy việc chữa cái cổng nầy nhé, và nhớ đóng thêm một cái cọc nhỏ vào góc đấy. - Ông trầm ngâm một lát rồi nói thêm như báo cho mọi người cái tin - Thằng Petro đi rồi.
Qua hàng rào, Grigori thấy Stepan đang sửa soạn lên đường.
Acxinhia diện chiếc váy len màu xanh lá cây, dắt ngựa ra cho chồng. Stepan mỉm cười nói không biết những gì với Acxinhia. Với cái dáng đúng là của một ông chủ nhà, anh ta từ tốn hôn vợ và để rất lâu một bàn tay trên vai nàng. Bàn tay nâu sạm vì dãi nắng và lao động hiện lên đen như một cục than trên cái áo trắng của Acxinhia.
Stepan đứng quay lưng về phía Grigori. Qua hàng rào có thể nhìn thấy cái cổ to đần đẫn của anh ta với bộ tóc cắt rất đẹp, đôi vai rộng nhưng hơi xuôi, và mỗi khi Stepan cúi xuống với vợ lại thấy vểnh lên một đầu của bộ ria màu hạt dẻ nhạt.
Acxinhia cười không biết vì chuyện gì và lắc đầu ra vẻ không muốn nhận điều gì đó. Chàng kỵ sĩ nhún người lên bàn đạp, con ngựa huyền cao lớn nghiêng hẳn sang một bên. Stepan ngồi trên yên, vững như bàn thạch. Con ngựa rảo bước ra cổng. Acxinhia nắm bàn đạp đi bên cạnh. Nàng ngước lên nhìn vào mắt chồng với một vẻ yêu đương, đắm đuối như một con chó.
Hai người cứ thế đi qua nhà láng giềng rồi khuất sau chỗ rẽ.
Grigori nhìn mãi không chớp theo hai người.
--- ------ ------ ------ -------
1 Nay là Novocherkask (ND).
