Paris, ngày Giáng sinh, 1908.
Ông phải hiểu rằng tôi vui mừng biết bao lúc nhận được bức thư khả ái kia của ông, hỡi ông Kappus thân mến. Tin tức mà ông cho tôi được biết, ồ bây giờ sao mà quá thực và đáng kể lại nữa đấy, tin vui ấy làm tôi cảm thấy sung sướng, và càng nghĩ nhiều tới yin mừng ấy, tôi càng cảm thấy rằng đó quả thực là điều đáng vui mừng. Thực sự muốn biên thư nói điều đó với ông trước ngày Giáng sinh; nhưng ôi sao mà bận rộn bao nhiêu việc suốt cả mùa đông này, đủ việc và không ngơi nghỉ được gì cả, ngày lẽ cổ kính vụt đến quá nhanh đến nỗi tôi chẳng được đủ giờ để lo lắng những việc mua sắm vặt vãnh cần thiết, còn đâu để nói đến việc viết lách nữa.
Nhưng những ngày lễ qua tôi vẫn thường nghĩ nhiều về ông và mường tượng rằng có lẽ ông được sống tĩnh lặng lắm nơi đồn binh cô tịch giữa những ngọn đồi trống trải mà những cơn gió nồm lồng lộng xô cuồng dồn dập trên đĩnh dường như là muốn ngấu xé những ngọn đồi ấy ra từng manh miếng.
Sự tĩnh mịch chừng như mênh mông, để chỗ cho những âm thanh và những xao động, và khi nghĩ rằng đắp vào đó còn được tất cả sự hiện diện của đại dương xa vời đồng vọng nhịp nhàng cơ hồ như là âm vang sâu thẳm nhất trong điệu hòa khúc tiền sử xa xưa kia, lúc ấy chỉ ước mong cho ông đủ thành tín, đủ kiên nhẫn để cho nỗi cô liêu cao ngất được tiêm nhập vào hồn ông, nỗi cô liêu mà đời sống ông không còn phải chịu đựng đau đớn nữa, nỗi cô liêu ấy sẽ tác động vào hồn ông, vào trong tất cả những gì ông thể nghiệm và hành động trong tương lai, nó tác động như một ảnh hưởng vô danh, ảnh hưởng quyết định một cách liên tục và dịu dàng, giống như dòng máu tổ tiên trong ta khuấy động và hòa lẫn với dòng máu của ta để tạo thành một cái gì độc đáo, không thể lặp lại, tức là con người của chúng ta trong mỗi khúc quanh ở đời sống.
Vâng, tôi vui mừng rằng ông đã mang cuộc đời vững chãi đáng kể kia với ông, cái chức phận kia, quân phục kia, sự phục vụ kia, tất cả thực tế giới hạn và dứt khoát kia mà trong những hoàn cảnh như thế với sự chỉ huy cô lập và ít oi như thế, thực tế kia vẫn mặc lên sự trang trọng và tất định, nói lên một sự kiên trì thức tỉnh vượt lên trên khuynh hướng tầm thường của đời lính, nghĩa là chỉ chơi đùa và giết thì giờ; ông chẳng những thụ động mà lại còn cố gắng tôi luyện thực sự, sự tập trung đầy lòng tự tín tự lập. và phải sống giữa những hoàn cảnh chi phối chúng ta, thỉnh thoảng dựng chúng ta ra trước những cảnh vật thiên nhiên lớn láo, đó chính là tất cả những gì mà chúng ta cần phải có.
Nghệ thuật cũng thế chỉ là một đạo sống, và dù mình sống ra sao thì mình cũng có thể bất ngờ tự chuẩn bị sẵn sàng đón nhận đạo sống ấy; trong tất cả nhửng gì là thực tế, mình gần gũi với tất cả thứ ấy và thân thuộc với chúng hơn là trong những nghể nghiệp nghệ sĩ nửa mùa không thực, khi họ tự phụ là tiếp cận với nghệ thuật nào đó nhưng trong thực tế thì họ chỉ tráo trở lừa dối và xâm phạm sự hiện hữu của tất cả nghệ thuật; cũng như trường hợp sinh hoạt của tất cả loại nhật báo và gần như tất cả loại phê bình văn nghệ và ba phần tư tất cả những gì được gọi và muốn được gọi là văn nghệ. Nói tóm lại, tôi vui mừng khi thấy rằng ông không phải rơi vào loại văn nghệ này và vẫn tỏ ra cô độc và can đảm trong thực tế khó khăn ở nơi xa vời nào đó. Mong rằng năm mới sắp đến sẽ chống đỡ ông và giúp sức ông vẫn giữ được tư thế đó.
Thân ái,
RAINER MARIA RILKE
