Nhưng sự việc không đơn giản như Cán tướng quân suy nghĩ, lão sư Phan Phú Thứ là một lão hồ ly tinh minh quan trường không gi sánh bằng. Nhìn thấy năm thân binh đang cẩm súng nổ ầm ầm liên tục biểu diễn thì Phan Phú Thứ thấy được ánh dạng đông cuối đường hầm rồi. Pham Phú Thứ có phải tham quan không? Xun thưa là phải. Nhưng cả triều ai cũng ăn đút lót chứ không riêng gì lão. Nhưng Phan Phú Thứ lại là một con người có lòng yêu nước thực sự. Sự việc Nam Kỳ mấy vạn quân bị mấy ngàn quân viễn trinh Châu Âu đánh bại là một sự nhục nhã cho Đại Nam. Nguyên nhân thất bạo do đâu thì Phan Phú Thứ chằn chọc bấy lâu. Cái đổ tội danh cho Lê Duy Phụng chỉ là bịt tai trộm chuông mà thôi, cả triều đình cùng hiểu ngầm mà không ai nói ra.
Phan Phú Thứ đắn đo vì nước mà nghĩ không tới được phương pháp. Nhưng khi nhìn thất những khẩu súng Colt côn xoay có thể bắn liên tục sáu viên đạn thì Lão đã hiểu con đường Đại Nam nên đi, và cần phải đi.
Thật ra trong Lịch sử Phan Phú Thứ cũng đứng về phe cách tân trong triều đình, nhưng chuyện ấy là sau những năm 1863 khi ông đi sứ qua Pháp và Tây Ban Nha đại diện triều đình Huế xin chuộc ba tỉnh Nam Kỳ, sau khi chứng kiến sự hiện đại hóa và công nghiệp hóa thần kỳ của Châu Âu thì Phan Phú Thứ đã dâng lên Tự Đức bản tường trình cốt để thuyết phục vua Tự Đức mau "cải cách việc học tập và phát triển công nghiệp", Phạm Phú Thứ còn dâng lên vua hai tác phẩm do ông làm trong chuyến đi, đó là Tây hành nhật ký và Tây Phù thi thảo.
Phải nói nếu con người không có manh nha tư tưởng cách tân thì cũng không thể kiên trì việc này trong mấy chục năm. Lúc này đây Phan Phú Thứ nhìn ra con đường cách tân của Đại Nam thông qua năm khẩu súng Colt côn xoay này. Mắt tai nghe là giả mắt thấy là thật, Phan Phú Thứ đi vào thư phòng viết một bản tấu chương tâm huyết dài mấy trăm chữ.
Buổi tảo triều ại Kinh Đô Huế ngày hôm sau trở nê dây sóng. Tất cả đều xoáy quanh chủ đề cha con nhà họ Trần. Không ngờ Trần Quang Cán lại nổi danh một cách không ngờ đến như vậy. Cùng ngày hôm đó trong năm thân vệ của Diêu thiếu thì có đến ba người tức tốc bắt thuyền trở về Vạn Ninh doanh mang theo một phong thư tối mật của Phan lão sư.
Trên bảo tọa Tự Đức hoàng đế đang cau mày chăm chú đọc từng chữ một trong bức tấu chương của Phan Phú Thứ.
- Phan ái khanh, những lời trong tấu chương là thật sự, khanh có tận mắt chứng kiến sao?
- Khởi bẩm Thánh thượng, hạ thần nguyện lấy đầu mình ra đảm bảo từng câu từng chữ không có dối gian. Lại nói nhân chứng vật chứng tất cả đều đứng ngoài điện, chỉ cần Thánh thượng muốn thì lúc nào cũng có thể quan khán.
Nghe đến đây thì Tự Đức mặt mày dạng dỡ, hai hàng lông mày dãn ra một cách thoải mái hơn. Tự Đức hoàng đế năm nay cũng chỉ mới 34 tuổi, đây là cái tuổi đang độ chín nhất của một người đàn ông. Không quá trẻ để bồng bột, cũng không quá già để mất đi nhuệ khí. Tự Đức là một người chăm lo việc dân việc nước, nhưng trong tay Tự Đức là một bộ máy hành chính hoạt động không mấy hiệu quả với các vấn nạn từ trước khi hắn lên ngôi. Trong triều đình nhóm quan viên bảo thủ đảng rất đông đảo và quyền cao chức trọng, nhóm quan viên trẻ có tư tưởng cải cách thì chưa chín chắn để có thể tạo nên đối trọng. Bản thân Tự Đức rất mệt mỏi trong việc cân bằng đôi bên. Đôi khi Tự Đức luôn rơi vào lưỡng lự khó quyết trong nhưng chính sách mang tính cách mệnh.
Những năm gần đây Tự Đức lại càng mệt mỏi, chế độ phân dân chúng ra làm cửu phẩm để đối xử gây nên những phản ứng tư dân chúng. Đặc biệt với chế đội sưu cao thuế nặng áp dụng cho Xứ Thanh và Bắc Kỳ gây ra nội loạn không ngừng. Gần nhất lại là chuyện quân Tây Dương đánh chiếm ba tỉnh Nam Kỳ làm cho Tự Đức ăn không ngon ngủ không yên. Nam Kỳ là vựa lúa của cả nước, ý nghĩa của Nam Kỳ không hề hỏ trong việc đảm bảo sự vận hành trơn chu của hành chính quốc gia.
Nay Lê Duy Phụng lại nâng cao ngọn cờ khôi phục Hậu Lê khiến cho chiến loạn Bắc Kỳ trở nên khốc liệt. Qủa thật những chuyện này đã làm cho vị hoàng đế đang hăng hái trong công cuôc phục hưng trở nên có phần nản trí.
Nhưng bản tấu chương của Phan Phú Thứ như một nước nhỏ hắt vào chảo dầu sôi, mực dù hạt nước nhỏ bé nhưng tác dụng thì to lớn không thôi.
Tự Đức không thể không than thở một câu.
- Ôi tấm lòng trung đến vậy là cùng cực rồi, Trẫm, triều đình suýt nữa phụ công thần. Lại đây… khanh tự mình đọc to, rõ ràng tấu chương của mình cho toàn bộ văn võ cùng nghe.
Đây là một đặc ân cực lớn., vì thường thường muốn xướng tấu chương là do hoạn quan đứng đọc. Nhưng lần này Phan Phú Thứ được ban quyền bước lên hai bước bậc thêm rồng mà quay lại đọc tấu chương cho quần thần nghe rõ. Tấu chương có đoạn
“ ……………. Thần Phan Phú Thứ thật xấu hổ khi tiến cử người thân. Nhưng cha con họ Trần có tên gọi Trần Quang Cán và Trần Quang Diêu tấm lòng trung chinh với xã tắc là không gì sánh nổi ………. Hai cha con họ Trần bỏ đi cơ nghiệp mấy trăm năm với gia tài bạc triệu mà tòng quân đánh giặc…… Ngày 20 tháng chạp năm Tự Đức thứ mười, Hai cha con họ Trần dẫn thủy binh tuần tra thì gặp được tầu hơi nước của Tây Dương. Những tưởng quân thù nên cả hai chuẩn bị liều chết chiến đấu hi sinh cho xã tắc. Nhưng may thay đây là một đội thuyền buôn của Mỹ quốc. Cha con họ Trần cho yêu cầu kiểm tra thuyền bè và đối phương đồng ý. Không ngờ rằng phát hiện một khối lượng lớn vũ khí tinh mĩ của người ngoại quốc nên hai Trần Quang Cán đã đặt vấn đề xin mua. Những tưởng rất khó khăn đạt được mục đích vì Đại Nam đang có chiến tranh cùng giặc Tây Dương nhưng sự việc lại hoàn toàn trái ngược. Với năm vạn lượng bạc trắng thì Trần Quang Cán đã mua được về trên 700 hỏa đằng thương Tây dương với sức mạnh vô song cùng nhiều hàng hóa quân dụng tinh mĩ của thương nhân Mỹ quốc. Hỏi ra mới biết Mỹ quốc là một quốc gia độc lập với Tây Dương, họ cũng không liên quan gì tới Pháp và Tây Ban Nha đang chiến tranh cùng Đại Nam chúng ta vậy nên việc mua bán là khả dụng………. Nhưng cha con nhà Họ Trần có binh hùng tướng mạnh nhưng không được trọng dụng…. Họ mòn mỏi chờ mong được vì triều đình lập công nhưng do những người không vừa mắt nhân tài nên hai cha con đành thương tâm mà chui rúc nơi Vạn Ninh trấn trog khi tặc khấu hoành hành Bắc Kỳ…… Vì chức quan nhỏ bé không biết kêu cùng ai, Trần Quang Cán lấy danh đệ tử mà cầu cứu hạ Thần…… Hạ thần vì giang sơn xã tắc mà không thể không hiềm nghi kị tiến cử người thân…. Kính xin Thánh thượng ân chuẩn cho đội quân tinh long mãnh hổ của Cha con họ Trần Quá cảnh các tỉnh tác chiến với Lê Duy Phụng tặc khấu….. Trong thơ gửi lão sư của hai cha con họ Trần có câu: “ Vốn dĩ số vũ khí tinh mỹ từ phương Tây này đệ tử không có tư cách để sử dụng, phải dang lên thánh thượng trang bị cho cấm vệ quân uy mãnh nơi kinh kì. Nhưng vì tặc khấu còn nhởn nhơ, cúi xin lão sư thông cảm, đánh tan giặc cỏ đệ tử xin dân sớ tạ tội cùng thánh thượng và đưa hỏa khí về Kinh thành”…. “
Cái bài tấu này của Phan Phú thứ là một bản tấu mang tính kể chuyện rất nhiều, nhưng lồng vào đó chỉ một vài câu thôi cũng đủ dậy sóng triều đình. Tất nhiên có rất nhiều chuyện là Phan Phú Thứ bịa ra. Đầu tiên lão bịa ra chuyên Trần Quang Cán đã là đệ tử của lão trước khi tòng quân. Thứ đến là lão bịa đến chuyện đánh xong giặc thì dâng súng cho Tự Đức. Đây là một trong những điểm cáo già của lão, ngươi là một tướng quân nho nhỏ mà tay nắm trọng khí tính mưu đồ gì? Vậy thì dứt khoát đánh xong giặc dâng súng lên cho Tự Đức đi, vừa biểu thị lòng trung vừa kiếm một món hời. Tự Đức có keo kiệt cũng không thể lấy không tiền bạc của thần tử, cái mặt mo hoàng đế không chịu được a.
- Khởi bẩm thánh thượng, Thần cho rằng Phan Tham tri là xàm tấu, hỏa điểu thương bắn được sáu phát liên tục là không thể, nên nhớ chiến báo từ Nam Kỳ gửi về thì hỏa đằng thương của quân Pháp cũng chỉ bắn từng phát, có hơi nhanh hơn súng hỏa mai nhưng không quá nhanh.
- Thần lại cho rằng Phan Đại nhân nghe lời sàm tấu phía dưới, nên trị tội hao cha con họ Trần.
- Khởi bẩm thánh thượng, hai cha con họ Trần xuất thân thương nhân không am hiểu việc binh, cái gì mà hổ long chi sư là xàm tấu.
- Thần cho là xàm tấu.
Các chúng đại thần mồm năm miệng mười mà kêu la xam tấu trong điện, phe cách tân thế lực nhỏ bé lại không có chuẩn bị nên rơi vào thế bị động. Quả thật phe cánh tân của Phan Phú Thứ cũng đang nghi ngờ lão già này xàm tấu nên chưa đứng ra bênh vực.
Còn Phan Phú Thứ đứng trước quần hùng chỉ trích thì không hề sợ hãi, hắn đang ung dung nhởn nhơ chờ lũ người kia xấu mặt.
Tự Đức cũng bối rối, lòng tin của hắn dành cho Phan Phú Thứ cũng đang xao động.
- Khởi thánh thượng, hạ thần lấy đầu mình ra đảm bảo những chuyên trong tấu chương, ngoài kia vẫn còn thân vệ quân của hai cha con họ Trần với hỏa điểu thương Tây Dương. Hạ thần kính xin thánh thượng ngự lãm, nếu thánh thượng và chúng bá quan không ưng ý thì thần nguyện tự chặt đầu mình xuống đất.
Phan Phú Thứ bỗng nhiên quyết tuyệt cởi mão quan mà bất khuất đứng nơi đó.
- Rời giá, hôm nay trẫm quyết thân chinh ngự lãm xem cho bằng được hổ lang chi sư hay là cẩu lang chi sư….
Hoàng thượng xuất hành là một công việc rườm ra vô cùng, nào là đôi lễ nghi, đội võng trọng, Cấm vệ quân rồi rất rât nhiều thứ, thành thử ra để đến được nơi diễn tập bắn đạn là cả một quá trình đến hơn một canh giờ.
Lúc này đây trên sân tập bắn của Thần cơ doanh là hai tên thân vệ của Diêu thiếu đang hướng dẫn cho hai Cấm vệ quân cách bắn súng. Việc để cho người ngoài cung cầm vũ khí nóng trước mặt hoàng đế là không an toàn. Tất nhiên hai thân vệ quân của Diêu thiếu đã nhồi hết đạn cho bốn khẩu Colt côn xoay, việc hướng dẫn đám Cấm vệ quân chỉ là đặt hạt nổ lên cò và bắn thôi. Những thứ này thì đơn giản nên hai tên Cấm vệ quân được chọn học khá nhanh.
- Khởi bẩm thánh thượng, hai cấm vệ quân đã chuẩn bị xong.
Một tên Cấm vệ tướng quân vội vã chạy đến bên lọng của Tự Đức mà thông báo.
- Xạ kích đi.
Tự đức giơ chiếc kính viễn vọng lên và quan sát hai tên cấm vệ quân trong sân tập.
Đoàng đoàng…. Đoàng … đoàng….
Tiếng súng nổ ran bên trong sân bắn khiến cho quần thần trều Huế kinh hãi không thôi, đúng là bắn liên tục không nghỉ. Đã vậy mỗi tên cấm vệ bắn tới hai khẩu Colt tức là mười hai viên đạn. Hiệu quả của hai tên bắn đã ngang ngửa hai mươi tư người Thần cơ doanh cầm súng hỏa mai xại kích.
Không có điều gì xung động hơn là tự mắt mục kích, không có lời lẽ hùng biện nào tốt hơn là thực tế chứng minh. Lúc này nhìn vet mặt bàng hoàng của chúng văn võ bá quan cùng như Tự Đức thì Phan Phú Thứ lại đứng ra bẩm tấu.
- Khơi bẩm thánh thượng, binh sĩ của cha con họ Trần xạ kích mau hơn cấm vệ quân.
Điều lão Phan nói không ai nghi ngờ, vì hai tên cấm vệ chỉ mới học tập trong mấy khắc thời gian mà thôi. Súng có thể dễ bắn thế sao? Không ai tưởng tượng nổi.
- Cái này… cái kia…. Lệnh cho hai tên thân binh của Trần ái khanh lại đây cho Trẫm.
Lúc này đây hao tên thân binh đang nơm nớp lo lắng hoảng sọ quỳ dưới chân Tự Đức, bọn họ cuối cùng cũng chỉ là nông nô nhà họ Trần mà thôi. Từ khi hai cha con nhà họ Trần ra là quan thì họ cũng có tiếp xúc với quan viên các cấp, vậy nhưng trng diện kinh người như ngày hôm nay thì lần đầu họ gặp được.
