Hiện giờ, mấy người ngồi đây có thể nói là những người tinh thông kinh tế học nhất thời đại đó, nhưng vấn đề là lúc đó căn bản không có cái gọi là tài chính học, địa vị của thương nhân vừa mới được cải thiện. Với những con người thời đó, có rất nhiều vấn đề họ chỉ biết nó xảy ra như vậy, còn về nguyên nhân cụ thể thế nào, tại sao lại xảy ra tình trạng đó, thì bọn họ lại rất mơ hồ.
Thái Kinh nghe xong chỉ thấy mờ mịt một mớ, đoạn tò mò hỏi: - Thế là thế nào?
Lý Kỳ giải thích:
- Sau khi Phương Lạp làm loạn, Giang Nam lập tức rơi vào khủng hoảng tiền tệ. Thực ra theo lí mà nói, vật giá phải lập tức giảm, bởi tiền tệ thiếu thốn, dẫn tới năng lực tiêu dùng của người dân giảm sút, nếu như trong tình hình hàng hóa dồi dào, vật giá sẽ giảm sút cùng với việc giảm sút năng lực tiêu dùng của người dân, bởi trong tay thương nhân nắm giữ lượng lớn hàng hóa, để nhanh chóng bán đi được, chắc chắn sẽ phải giảm giá.
Trịnh Dật trầm ngâm nói: - Ngươi nói thực sự có lí, nhưng ta còn nhớ là năm xưa vật giá ở Giang Nam đã tăng vọt một mạch.
Lý Kỳ nói: - Đó là do nhân tố ngoài kinh tế tạo nên, Phương Lạp tạo phản, dẫn tới ruộng đồng bị hủy hoại, tình hình lương thực vô cùng căng thẳng, bỏ xa việc khan hiếm tiền tệ, hơn nữa, đám thương nhân bán lương thực đã nhao nhao nhân cơ hội tích trữ hàng, đẩy giá lương thực lên cao, lúc đó bách tính đã mất niềm tin vào tiền tệ, vai trò của tiền tệ cũng đi xuống, cho nên lúc đó thực ra là lương thực quyết định vật giá, giá lương thực lên cao, giá cả những thứ khác cũng tăng theo, hơn nữa, hàng hóa lúc đó cũng xuất hiện hiện tượng khan hiếm, cho nên sự khan hiếm tiền tệ lúc đó đã không hề kéo vật giá đi xuống.
Tần Cối nói:
- Tuy nhiên về sau, tới thời kì khôi phục kinh tế Giang Nam, tiền tệ vẫn vô cùng khan hiếm, nhưng vật giá cũng không hề hạ, vẫn là chế độ miễn thuế của triều đìnhđã cách li Giang Nam, phải cưỡng ép thì mới đưa giá lương thực đi xuống.
Lý Kỳ cười nói: - Đó vẫn chỉ là thời kì khôi phục, toàn quốc đều trong tình trạng người nhiều hàng hóa ít, hơn nữa quá nửa là nạn dân, bọn họ đều không sáng tạo ra của cải, hàng hóa cũng không được đầy đủ cho lắm. Ngay cả nhu cầu sinh hoạt tối thiểu cũng không đáp ứng được, thì giá lương thực vẫn là thứ quá xa vời với bọn họ, nếu như không làm giá lương thực hạ, người dân ngay cả cuộc sống tối thiểu cũng không duy trì được, càng không thể nói đến thứ gì khác, cho nên lúc đó, để có thể nhanh chóng chấn hưng Giang Nam, triều đình chỉ còn cách thắt lưng buộc bụng, dành cho Giang Nam những ưu đãi cần thiết.
Cái tình trạng mà ta nói chỉ thực sự xuất hiện từ sau khi đánh bại quân Kim. Từ đó trở đi, kinh tế nước ta tăng trưởng nhanh chóng, nạn dân giảm bớt, còn sức sản xuất thì tăng vọt, hàng hóa trên thị trường ngày càng nhiều, tuy nhiên, tiền tệ lại ngày càng ít.
Tần Cối nghi hoặc nói: - Cho dù là mấy năm nay, thực ra vật giá không hề giảm, chỉ là giá trị đồng tiền tăng lên, điều này cũng không đúng với những gì ngươi nói.
Lý Kỳ giải thích tiếp: - Thực ra giá trị của đồng tiền không hề thay đổi, mà là vật giá liên tục hạ, chỉ là do chính sách điều tiết của triều đình khiến cho vật giá luôn duy trì ở mức cao, cho nên đã kéo vọt giá trị của đồng tiền lên.
- Chính sách điều tiết?
Tần Cối sững người lại, rồi bất ngờ nói: - Là mậu dịch.
Lý Kỳ gật đầu nói: - Là mậu dịch đã giúp thương nhân tìm thấy một con đường khơi thông hàng hóa, như vậy mới không xảy ra tình trạng tồn kho, lại thêm việc triều đình điều tiết từ bên trong, dựa vào ưu thế của hàng hóa. Kéo thấp giá trị đồng tiền, làm hạ giá vàng bạc, đồng nghĩa với việc đẩy tổn thất vốn thuộc về chúng ta sang cho nước ngoài. Nhưng việc đi trên bờ vực này, một khi xuất hiện bất cứ điều gì bất trắc, Đại Tống ta sẽ đối mặt với khủng hoảng tiền tệ vô cùng nghiêm trọng.
Thái Kinh hỏi: - Trong đó có nguy cơ gì?
- Nguy cơ lớn lắm.
Lý Kỳ nói: - Nói thế này đi, kinh tế Đại Tống ta thực ra đã ở trong tình thế ngàn cân treo sợi tóc, là do kinh tế nước ngoài kéo lên, một khi kinh tế nước ngoài khó khăn, kinh tế Đại Tống ta sẽ sụp đổ, ví dụ như các nước đối tác kinh tế với Đại Tống ta đều xảy ra nội chiến trong nước họ, thì cánh cửa mậu dịch sẽ đóng chặt, nhưng do mấy năm nay tình hình mậu dịch thuận lợi, hàng hóa ra ngoài rất nhanh, cho nên thương nhân đều đang thúc đẩy sản xuất, hàng hóa xuất xưởng hàng năm đều tăng chóng mặt.
Có thể tưởng tượng thấy rằng, một khi mất đi ngoại thương, trong tay thương nhân lập tức dồn ứ lượng lớn hàng hóa, còn năng lực tiêu dùng trong nước đang đi xuống nhanh chóng, ta đã tính toán, thực ra năng lực tiêu dùng trong nước chỉ bằng 3 phần 10 lượng hàng hóa xuất xưởng, đồng nghĩa với 7 phần 10 lượng hàng hóa được bán ra nước ngoài, lúc đó chỉ còn cách bán phá giá, thương nhân chỉ còn nước trắng tay, thương nhân đã sập thì kinh tế Đại Tống cũng sập, đến lúc đó lại quay về kinh tế tiểu nông.
Thái Kinh, Tần Cối nghe mà mồ hôi lạnh chảy thành dòng, trong lòng run sợ. Bọn họ thực sự không thể tưởng tượng nổi là kinh tế Đại Tống lại mỏng manh dễ vỡ như vậy. Và tất cả đều do sự khan hiếm tiền tệ gây ra, hiển nhiên là do mậu dịch liên tục được mở rộng mà bọn họ đã quên rằng mình vẫn là một thị trường khan hiếm tiền tệ.
Triệu Giai thở dài nói: - Trẫm ban đầu thực ra cũng không tin, nhưng thực tế đã chứng minh những gì Lý Kỳ nói chẳng sai chút nào. Loạn Thổ Phiên và loạn Nhật Bản đã khiến cho những khu vực biên giới xuất hiện tình trạng vật giá đi xuống. May mà còn bảo đảm được sự yên ổn cho vùng Hà Hoàng, như thế mới không để vật giá lao theo chiều thẳng đứng. Cũng là bởi vậy, trẫm mới quyết định nghe theo kiến nghị của Lý Kỳ, chơi canh bạc lớn này.
Lý Kỳ lại giải thích tiếp: - Thực ra hiện giờ cũng đang là canh bạc, ta không dám nói không có nguy cơ, nhưng nguy cơ thì luôn đi cùng với lợi nhuận to lớn, một khi thành công, 1500 vạn quan này sẽ đem đến cho Đại Tống chúng ta một tầm cao mà 10 năm tới cũng không thể đạt được.
Thái Kinh ồ một tiếng, nói: - Ngươi vừa rồi chẳng phải đã nói, 1500 vạn quan này đối với thị trường hiện tại không thể tính là nhiều sao?
- Tuyệt đối là không nhiều.
Lý Kỳ lắc lắc đầu nói: - Nhưng là đối với triều đình mà nói.
Tần Cối cau mày nói: - Triều đình ôm sạch 1500 vạn quan? Đúc tiền luôn là việc triều đình thích làm, cái việc tăng tài sản này chỉ có triều đình mới làm được, trước mắt mà nói, chẳng có gì kiếm tiền nhiều hơn đúc tiền cả.
- Cũng chẳng nhiều đến vậy, dù sao thì khi thu mua đồng cũng đã phải chi không ít tiền, chỗ kiếm được ước chừng độ 8 trăm vạn quan thôi.
Lý Kỳ lắc đầu, cái gọi là kiếm được ở đây chính là sự chênh lệch giữa giá đồng khai thác được từ các mỏ quặng và tiền tệ. Nói tới đây, hắn liền chuyển chủ đề: - Nhưng chỉ trong 3 năm ngắn ngủi, triều đình dựa vào phát hành tiền tệ mà kiếm được 8 trăm vạn quan, số tiền này không ít, bởi nó đồng nghĩa với việc ngồi một chỗ mà phát tài, nhưng đây chỉ là một điểm, là triều đình kiếm được lợi nhuận lớn.
Điểm thứ 2, thương nhân kiếm bộn tiền. Lượng lớn tiền tệ chảy vào thị trường, sẽ cực độ kích thích kinh tế phát triển. Cùng với sự tăng trưởng năng lực tiêu dùng trong nước, vật giá cũng sẽ tăng theo, sản lượng hàng hóa cũng tăng lên một bậc, điều này cũng sẽ thúc đẩy tăng trưởng công nghiệp, hàng hóa các loại sẽ xuất hiện, lúc đó, Đại Tống ta trong 3 năm sẽ đại nhảy vọt, bộc phát một làn sóng kinh tế lớn mạnh, tài sản của thương nhân sẽ tăng lên chóng mặt.
Điểm thứ ba, bách tính được lợi. Có thể các ngươi sẽ nói rằng vật giá lên cao, đối với bách tính mà nói thì chẳng phải việc tốt đẹp gì, nhưng các ngươi cũng đừng quên, sản lượng hàng hóa cũng sẽ tăng vọt, vậy thì cũng cần có lực lượng sản xuất, mà lực lượng sản xuất thì tới từ chính bách tính, vậy thì thương nhân buộc phải tìm người trên quy mô lớn, cung cấp rất nhiều cơ hội việc làm, kéo theo toàn bộ nền kinh tế chuyển động, chỉ cần triều đình sử dụng bình thương pháp điều tiết giá lương thực, khi đó tài sản trong tay bách tính cũng sẽ tăng lên rất nhanh.
Điểm thứ tư, toàn quốc kiếm lợi lớn. Bởi vì vật giá tăng vọt cũng sẽ ảnh hưởng tới ngoại thương. Đại Tống ta hiện giờ là quốc gia xuất khẩu lớn nhất thế giới, hàng hóa đầy đủ sẽ mang về lượng tài sản lớn, tài sản quốc dân cũng từ đó mà tăng theo. Mặc dù tiền tệ giảm giá cũng sẽ ảnh hưởng tới ngoại thương, nhưng chúng ta dù gì thì cũng lấy hàng hóa đi đổi lấy tiền của người khác, cho dù lợi nhuận không thay đổi, thì bán được càng nhiều hàng, chúng ta kiếm được càng lớn.
Điểm thứ năm, 1500 vạn quan này còn có thể thỏa mãn nhu cầu chiến lược của Đại Tống ta. Vừa rồi Thái Sư cũng đã nói, tiền tệ nhiều lên nhưng giá trị lại giảm đi, sẽ khiến rất nhiều quốc gia cuồng loạn đổi tiền Đại Tống ta. Thế cũng có nghĩa là tiền tệ Đại Tống ta sẽ bao trùm cả khu vực lân cận, thậm chí bao trùm cả vùng Tây Vực. Tiền tệ chính là gốc rễ của kinh tế, như vậy là kinh tế những nước đó sẽ nằm trong tay chúng ta. Lấy một ví dụ thế này, giả dụ đồng ở nước ta rất đầy đủ, vậy thì nước ta chẳng cần làm việc gì khác, chỉ cần hàng ngày đúc tiền bán cho những nước kia là đã có thể kiếm được lợi nhuận vô cùng khả quan, không chỉ có vậy, chúng ta cũng có thể tùy ý thao túng kinh tế những nước đó, chúng ta đẩy cao giá trị đồng tiền, những nước sử dụng đồng tiền nước ta sẽ có lợi, ngược lại, một khi chúng ta hạ giá đồng tiền, thì bọn họ sẽ lụi bại đến mẹ già cũng không quen. Điều này khiến chúng ta giành được vai trò chủ đạo chiến lược.
Nghe đến đó, Tần Cối xem như đã hiểu vì sao Triệu Giai lại quyết định chơi canh bạc này, bởi vì không chơi thì nguy cơ vẫn tồn tại, hơn nữa còn càng tích tụ, một khi bộc phát ra thì sẽ vô cùng khủng khiếp, không chơi thì đã là thua, chơi thì còn có khả năng kiếm một khoản lớn, nếu như không chơi, thì thật là bảo thủ quá.
Tuy vậy, Thái Kinh nghe xong thì vẫn cảm thấy lo lắng, đoạn nói: - Kể cả như lời ngươi nói, 3 năm tới, nước ta sẽ kiếm được rất nhiều lợi nhận, nhưng 3 năm sau thì sao? Lẽ nào ngươi định xóa bỏ tiền đồng? Nhưng việc này không phải ngươi nói là được, mà là bách tính, nếu như bách tính và thương nhân không muốn xóa bỏ tiền đồng, thì triều đình chẳng phải sẽ lâm vào tình cảnh lưỡng nan sao?
Lý Kỳ cười ha hả nói:
- Triều đình chỉ cần đưa ra tiền bạc, tiền đồng bị diệt vong chỉ còn là việc sớm hay muộn thôi.
Thái Kinh lộ một vẻ bừng tỉnh, nhưng ngay sau đó lại lắc đầu nói: - Không đúng, không đúng, lão phu biết ý ngươi là tiền yếu sẽ thế chân tiền mạnh, nhưng đâu là tiền yếu, đâu là tiền mạnh? Nếu như bạc là tiền yếu, thì triều đình cũng không bắt buộc phải đưa nó ra, nếu như bạc là tiền mạnh, đến lúc đó rất có thể lại bị tiền đồng đào thải chứ?
Lý Kỳ cười ha hả nói: - Thái Sư quả nhiên tinh thông quy luật tiền tệ, một lời đã điểm trúng vấn đề mấu chốt.
Thái Kinh vội xua tay nói: - Ngươi đừng có khen lão phu, lão phu so với ngươi thì còn kém xa lắm.
- Thái Sư khiêm tốn rồi. Lý Kỳ đáp lại một câu, rồi giải thích: - Không phải là có thể, mà là chắc chắn, chỉ cần một quốc gia có hai loại tiền khác nhau, tiền yếu đào thải tiền mạnh, đó là điều tất yếu, cho nên ta mới kiến nghị phát hành hết số tiền đồng chỉ trong một lần.
Tần Cối nói vẻ không chắc chắn: - Ngươi dự định đem tiền đồng sang những nước khác?
- Đúng là như thế. Lý Kỳ nói: - Thái Sư cũng đã nói rồi, xóa bỏ tiền đồng là rất khó, bách tính chắc chắn sẽ không đồng ý, vậy thì chỉ cần sử dụng quy luật tự nhiên để đào thải tiền đồng, cho nên 3 năm sau, trong tình hình tiền đồng chưa bị xóa bỏ, triều đình sẽ đưa tiền bạc ra. Có thể dự tính được rằng, tiền đồng nhất định sẽ mất giá trên quy mô lớn. Nhưng tiền đề là chúng ta phải có đủ lượng tiền đồng. Nếu như vậy, bách tính sẽ gặp phải tổn thất to lớn, tài sản mất giá trên quy mô lớn. Thực ra khi đổi tiền, tổn thất là khó tránh khỏi, biện pháp duy nhất chính là đẩy tổn thất đi chỗ khác.
