Tuy không gộp án lại nhưng 2 nạn nhân trong các vụ án đều liên quan đến vụ giết người cướp của ở khu Tân Phong nên đội điều tra đặc biệt đã có đủ lý do để nhúng tay vào điều tra luôn cả vụ này. Ngay lúc Lan Khâm nắm được điểm này đã nhanh chóng xin phía trên cho làm thủ tục chuyển giao. Có lẽ vì bản án đó vốn là một củ khoai nóng bỏng tay nên đơn xin của anh đã được duyệt một cách thần tốc. Chưa đến 3 giờ chiều, hồ sơ vụ án và tang vật liên quan đều được gửi đến Cục Điều tra và hạ tầng Trung tâm Giám định Tư pháp.
Vụ án này phát sinh vào lúc 8 giờ 49 phút, ngày 1 tháng 4 năm 2019, sở dĩ có được thời gian chính xác như thế là vì quá trình phạm tội đã bị camera giám sát bên đường ghi lại rõ ràng.
Nạn nhân Bộ Trung Diêu là người Việt Châu, một mình đến Trường An để làm ăn. Lúc vụ việc xảy ra cô ta vừa tham gia xong một buổi tiệc với bạn bè, vì có uống rượu và chỗ tổ chức không cách nhà quá xa nên cô ta không lái xe mà chỉ đi bộ về nhà.
Lúc vừa đi qua một chỗ rẽ trên đường thì bị một gã đàn ông mặc áo jacket màu đen túm lấy. Gã đàn ông đó chạy đến từ góc chết của camera giám sát, từ khi xuất hiện đều quay lưng về phía camera không lộ mặt. Một tay hắn nắm lấy cánh tay của Bộ Trung Diêu, một tay giật lấy túi xách của cô ta. Có lẽ vì chưa uống quá nhiều nên Bộ Trung Diêu trực tiếp tát hắn một cái rồi bắt đầu… đánh đấm túi bụi vào người hắn, trong miệng hình như còn đang chửi gì đó.
Nhưng dù có hơi cồn tiếp thêm dũng khí thì sức lực của Bộ Trung Diêu cũng không tài nào bằng được một tên đàn ông cao hơn mình 10 cm được. Hắn nhanh chóng cướp được túi xách của cô ta, còn thuận tay đấm một cú vào mặt đối phương. Bộ Trung Diêu lập tức bị một đấm này làm cho té ngã xuống đất. Gã đàn ông kia cảm thấy còn chưa thỏa mãn bèn giơ chân lên, đạp liên tục vào bụng và ngực của Bộ Trung Diêu.
Cảnh tượng này kéo dài hơn 10 phút, cho đến khi có tiếng thét chói tai của người qua đường vang lên thì hắn ta mới dừng lại. Hắn nhanh chóng quay đầu, bỏ chạy trối chết. Vì tốc độ rất nhanh và chất lượng camera không tốt nên không tài nào thấy rõ được mặt hắn trong lúc quay đầu. Người qua đường kia thấy hắn chạy đi liền lập tức gọi điện thoại báo cảnh sát và xe cứu thương.
Bộ Trung Diêu được đưa vào bệnh viện, sau khi được đưa vào phòng chăm sóc đặc biệt thì 1 tuần sau đã qua đời.
Sau khi Bộ Trung Diêu qua đời, người nhà đã đồng ý giải phẫu thi thể. Nhưng vì trải qua thời gian dài nằm viện nên manh mối về tên hung thủ đã gần như mất hết. Kết quả khám nghiệm tử thi cũng chỉ giống như tái hiện lại hình ảnh trong video giám sát, không đem lại được bao nhiêu tiến triển hết.
Cục điều tra khu Tân Phong đã đặt trọng điểm vào video giám sát và việc tìm kiếm nhân chứng. Dựa theo những người đi đường và các phương tiện ra vào ở khu vực phát sinh vụ án, cũng như chiều cao và thể trạng của gã đàn ông trên video giám sát, họ đã sàng lọc ra được một danh sách tình nghi gồm 8 người. Sau đó cảnh sát đã liên hệ với nhân chứng duy nhất ở hiện trường lúc đó – người phụ nữ qua đường đã hét lên và gọi cảnh sát, để tiến hành nhận diện hung thủ trong 8 người này. Nhân chứng đã chọn ra Viên Vọng Hải trong số đó, còn một mực khẳng định chắc chắn hắn chính là người đánh nạn nhân cho đến chết.
Do đoạn video giám sát đã bị ai đó tung lên mạng nên vụ giết người cướp của này cũng bắt đầu làm dậy sóng cộng đồng mạng. Sau khi Cục điều tra khu Tân Phong tuyên bố vụ án đã được khép lại, trên mạng lại nổi lên không ít những cuộc thảo luận về nó. Chửi rủa Viên Vọng Hải, tiếc hận cho Bộ Trung Diêu, thi thoảng còn có vài người bàn tán về chuyện quyền lực “tối cao” và giới tính nữ.
Những người có trình độ cao hơn một chút thậm chí còn đào cả kiếp trước lẫn kiếp này của Viên Vọng Hải lên, bới ra được chuyện thời cấp 2 hắn từng bị cảnh sát phạt vì tội bạo lực học đường. Ngay sau khi tin được được tung ra, cái mác “tội ác tày trời” của Viên Vọng Hải lại càng sáng chói hơn. Trên mạng toàn bộ hô hào đòi lăng trì hắn, nhưng chẳng ai để ý đến động cơ gây án và cái túi xách Viên Vọng Hải cướp được đã đi về đâu.
Chuyện kéo dài suốt gần 1 tháng, sau đó cũng rơi vào quên lãng. Cho đến đầu năm nay, Viên Vọng Hải được phán trắng án vì không đủ bằng chứng thì một làn sóng công kích mới lại được dấy lên, nhằm vào luật sư Trịnh Bân và nhân chứng chuyên gia* Tiễn Lương.
(*) Nhân chứng chuyên gia: là một người được cho là có kiến thức chuyên ngành liên quan đến vấn đề quan tâm, kiến thức này có ý nghĩa giúp làm cho ý nghĩa của bằng chứng khác, bao gồm cả lời khai, bằng chứng tài liệu hoặc bằng chứng vật lý (ví dụ, dấu vân tay). Một nhân chứng chuyên gia có thể hoặc không cũng là một nhân chứng lâu năm, như trong một bác sĩ hoặc có thể hoặc không thể điều trị cho nạn nhân của một tai nạn hoặc tội phạm.“Nhân chứng chuyên gia?” Đọc tới đây, Lan Khâm thuận miệng hỏi ra. Không phải anh không hiểu từ này, chỉ là hơi bất ngờ mà thôi.
“Là người có kiến thức chuyên ngành liên quan, xuất hiện ở tòa để chỉ ra những căn cứ chính xác cho các thẩm phán.” Lý Trạch Phân thản nhiên đáp, “Theo tôi nhớ thì chế độ này mới được đưa vào cách đây 2 năm trước, số lần được dùng đến không nhiều. Nhưng dù sao lúc đó Trường An cũng là thủ đô.”
“Ồ?”
Lý Trạch Phân không biết Lan Khâm đang “Ồ” cái gì, nhưng giọng điệu của anh hơi cao lên, có thể hiểu được anh đang muốn mình tiếp tục nói.
Cô đành phải cắn răng tiếp tục “khoe khoang”: “Quan tòa cũng là người, vì vậy khó tránh khỏi những kẽ hở về kiến thức và tồn tại một số định kiến. Vai trò của nhân chứng chuyên gia chính là chỉ dẫn cho quan tòa. Họ không có quyền can thiệp vào quá trình phán quyết, chỉ có thể dùng các báo cáo có tham chiếu rõ ràng để đưa ra những định kiến và kẽ hở của quan tòa. Về việc liệu có chấp nhận báo cáo để làm bằng chứng không hoặc có người theo nhắc nhở của nhân chứng chuyên gia hay không, đó đều là quan tòa tự quyết định.”
“Vì vậy nếu kết quả nhận diện hung thủ này bị từ chối thì nhân chứng chuyên gia là Tiễn Lương cũng sẽ bị ảnh hưởng?” Lan Khâm bước vài bước tới mặt Lý Trạch Phân, “không ngại học hỏi người dưới*.” Anh nói.
(*) Xuất phát từ một câu trong sách Luận ngữ – Công Dã Trưởng: “Người thông minh hiếu học sẽ không ngại hỏi người dưới”.“Tiễn Lương là một nhà tâm lý học tội phạm. Ngoại trừ đề tài “Nhân chứng là trẻ em có đáng tin cậy không” thì vấn đề nhận diện hung thủ trong nhóm người này cũng được xem là một trong những chủ đề nghiên cứu nóng nhất trong lĩnh vực này. Người lớn sau khi làm trắc nghiệm còn không thể chắc chắn 100% câu trả lời của mình là đúng, họ thường chọn những đáp án nghe hợp lý nhất rồi tô lên phiếu trả lời. Cách tư duy này đã ăn sâu vào tiềm thức, tất nhiên trong lúc nhận diện hung thủ cũng sẽ bị áp dụng vào.”
“Bình thường việc tổ chức nhận diện hung thủ trong nhóm sẽ do cảnh sát phụ trách vụ án đó đảm nhiệm, mặc dù đã cố ý kiềm chế nhưng từ lời nói, thậm chí vẻ mặt, hành động nhỏ cũng có thể vô ý ám chỉ cho nhân chứng rằng “Hung thủ ngay trong 8 người này, cô phải chọn ra 1 người”. Ngoài ra, thứ tự đứng trong nhóm nghi phạm, nhìn người thật hay ảnh chụp, quần áo các nghi phạm mặc như thế nào, ánh sáng khu nhận diện, thời gian nhận diện, có ai đó nói chuyện với nhân chứng hay không, tuổi tác và giới tính của nhân chứng,… cũng đều ảnh hưởng đến kết quả.”
“Trí nhớ con người không phải camera, không thể chính xác tuyệt đối được. Từ dữ liệu lưu trữ ban đầu, theo thời gian sẽ không ngừng chỉnh sửa từng chút một theo hoàn cảnh bên ngoài. Quá trình này tất cả mọi người đều không nhận thức được. Đây là lý do tại sao những người khác nhau lại có mô tả khác nhau về cùng một thứ, và một câu nói nếu truyền từ người đầu tiên đến người thứ 10 chắc chắn sẽ thay đổi ít nhiều. Mỗi cá nhân đều nghĩ ký ức của mình là thật, đúng là có thật, nhưng chẳng qua đã bị não bộ tự động cắt ghép chỉnh sửa để ra cái “thật” hiện tại thôi.”
Lý Trạch Phân hơi dừng lại, thấy Lan Khâm vẫn ôm bộ dạng “Cô cứ nói tiếp đi” nên đành phải tiếp tục: “Tôi không ra tòa, cũng chưa xem được báo cáo của Tiễn Lương nên không thể đánh giá bình luận của ông ta được. Nhưng theo tài liệu trước mắt thì nguyên nhân chủ yếu khiến quan tòa nghe theo nhắc nhở của ông ta là vì Viên Vọng Hải tình cờ ở sát vách nhân chứng trong cư xá. Nói cách khác thì tuy 2 người không quen biết nhưng chắc chắn đã từng chạm mặt nhau trước khi vụ án phát sinh. Nhân chứng nhận ra hắn, nhớ rõ hắn, vì vậy có khả năng không phải vì nhìn thấy hắn ở hiện trường lúc đó, mà là đang cảm thấy hắn quen mắt thôi.”
“Con người rất mãnh liệt. Một khi đã chọn ra được một người và đưa ra đáp án thì trong tiềm thức sẽ không ngừng tự thuyết phục mình rằng hắn chính là hung thủ. Từ khi kết thúc vụ án đến khi mở phiên tòa xét xử cũng phải mất vài tháng, thêm vào đó là những lời bàn tán trên Internet, thậm chí còn cả “tiền án” của Viên Vọng Hải thời cấp 2 nữa, ngay cả khi hắn không phải người nhân chứng nhìn thấy thì cô ta cũng đã sớm tự thuyết phục bản thân mình rồi. Vì vậy quan tòa mới lựa chọn không chấp nhận kết quả nhận diện hung thủ, xem như cũng hợp lý.”
“Có vẻ như sau khi kết quả nhận diện bị bác bỏ ra khỏi vụ án này thì đúng là không còn bằng chứng nào khác nữa. Video giám sát không quay được mặt hắn; 2 người có ẩu đả với nhau nhưng trên da và quần áo của Bộ Trung Diêu lại không có mô da hoặc mảnh sợi quần áo của hắn; dáng người của gã đàn ông trong video giám sát cũng khác so với dáng người của Viên Vọng Hải; không tìm ra được túi xách bị cướp trong nhà hắn. Nói không ngoa thì đến cả lời thú tội của hắn trong Cục điều tra cũng có thể giải thích là do “tình thế ép buộc”. Sau này luật sư vào cuộc cũng đã lập tức phản cung…”
Đột nhiên cô dừng lại, đáy mắt hiện ra một tia gì đó mà Lan Khâm không nắm bắt được, sau đó cô lại mở miệng nói tiếp, giọng điệu và cách dùng từ đã không còn sắc bén như vừa rồi nữa mà trở nên “ôn hòa” và dịu dàng như trước: “Tất nhiên đây không có nghĩa là hắn không phải hung thủ, điều này chỉ đơn giản chứng minh rằng vụ án này đang cần được điều tra bổ sung.”
Nhờ có cuộc trò chuyện dài hiếm có như hôm nay, Lan Khâm phát hiện Lý Trạch Phân vậy mà không giống với ngoài mặt, không phải là một người ít nói, điềm đạm và nho nhã. Trái lại cô rất có suy nghĩ, rất cố chấp, rất nóng tính, hơn nữa còn rất giỏi biểu đạt, nhưng cô ấy lại quen ngụy trang bản thân dưới nụ cười dịu dàng và thái độ “khiêm tốn” của mình, giữa lúc nói chuyện luôn luôn dừng lại sau 3 câu, không nói hết mà để lại phần đánh giá và lý giải cho người nghe.
Đây chắc chắn không phải là khả năng đưa đẩy của một người mới nhậm chức, một “con mọt sách có thành tích cao”, một du học sinh vừa trở về có được. Lan Khâm rất tò mò, rốt cuộc cô đã lớn lên trong hoàn cảnh thế nào chứ.
Cô ấy thật sự chỉ mới 24 tuổi thôi sao?
“Sao vậy, đội trưởng Lan.” Lý Trạch Phân nhận ra Lan Khâm đang nhìn mình.
“À không, khụ,” Lan Khâm hơi lúng túng thu mắt lại, “Tôi chỉ đang nghĩ cô không giống với du học sinh trong tưởng tượng của tôi lắm.”
Lý Trạch Phân rủ mắt xuống khẽ cười, hàng lông mi che khuất đáy mắt: “Sao đội trưởng Lan lại đột nhiên nghĩ tới chuyện du học sinh vậy?” Vẫn là đặc điểm nói chuyện hàng ngày của cô, không nhìn thẳng Lan Khâm mà hỏi.
“Có lẽ là do cảm giác vượt trội, trong lời nói đầy ắp sự hiểu biết, vừa nói vừa lấp lánh hào quang; hoặc do xe sang do chỗ đậu, không cần học nhiều cũng nói được tiếng Trung tiếng Anh lưu loát, một chân đạp lên đất ở 2 nước.” Lúc nói những lời này, Lan Khâm hứng thú quan sát nét mặt của Lý Trạch Phân, chỉ tiếc là anh không bắt gặp được chút khó chịu nào, “Có lẽ đây là hai nhận thức chung trên mạng đối với du học sinh, hoặc nói đúng hơn là thành kiến, đúng không? Tôi cũng bị mấy cái thuyết pháp này tẩy não rồi, vậy nên sau khi tiếp xúc với người đi du học về có hơi ngạc nhiên một chút.”
“Chà…” Lý Trạch Phân sờ cằm tỏ vẻ đang nghiêm túc “suy nghĩ”, “Có lẽ tôi cũng có những tật xấu này, đồng thời cũng bị ảnh hưởng giống như nhận thức của mọi người, chỉ có điều ảnh hưởng không quá lớn mà thôi.”
“Có sao?” Lan Khâm không định để Lý Trạch Phân bỏ qua chủ đề này.
Lý Trạch Phân ngẩn người, “… Tại sao lại không?” Cô cười khổ, “Ví dụ như hôm qua pháp y Triệu vừa phỉ nhổ bảo tôi nói năng không giống người thường, thường xuyên dùng những từ ít phổ biến để nói thay vì những danh từ riêng trong y học. Có lẽ vì lúc đầu tôi đã học những từ tiếng Anh đó nên chưa nhớ được thuật ngữ tiếng Trung tương ứng, trong tiềm thức lại không muốn “đào thải” đi vốn từ tiếng Anh, vì vậy mới trở nên dở dở ương ương như thế.”
Nghe Lý Trạch Phân vừa than phiền vừa khéo léo né tránh mâu thuẫn trong lời nói, Lan Khâm càng thêm hiếu kỳ về hoàn cảnh cô đã lớn lên.
Lan Khâm “thăm dò” người khác đến nghiện, đôi mày anh nhướng lên, nghĩ từng chữ một. Kết quả là bị tin tức của Tiêu Lãng Duyệt mang đến làm cắt đứt.
“Tiễn Lương chết rồi.” Anh ta nói.
——————–
Tác giả nói ra suy nghĩ của mình:
Tôi không phải người trong ngành nhé.
