Ba vừa đi được một lúc thì mẹ và em gái về. Mẹ bảo ra
kia hóng mát, trông thấy Ba đi, hai người mới về. Mẹ nhìn đồng hồ, gần mười một
giờ, lo lắng nói:
- Cậu ấy
có bảo tối nay ở đâu không?
Thu nói cứng:
- Mỗi lần
anh ấy không có chỗ nghỉ đều ngồi ở đình suốt đêm, chắc chắn giờ này không còn
đò sang sông, có thể anh ấy ngồi ở bờ sông.
Thu cảm thấy cổ họng nghẹn lại, không muốn nói thêm
nữa.
Mẹ ngồi bên giường Thu, nói:
- Mẹ biết
con không muốn rời cậu ấy, xem ra cậu ấy không phải là người xấu, nhưng có cách
nào khác? Con còn trẻ, cậu ấy đã hơn hai mươi, làm bạn với nhau sẽ có người nói
này nói nọ. Con còn trẻ… công việc cũng chưa đâu vào đâu, mẹ bảo con với cậu ấy
tạm thời không gặp nhau để thử thách, nếu cậu ấy thật lòng, không vì một năm
không gặp mà thôi nhau. Nếu không qua được thử thách…
Thu nói:
- Mẹ, mẹ
không phải giải thích, con biết mẹ vì con, mẹ đi nghỉ sớm, ngày mai còn đi làm.
Mẹ nói:
- Ngày
mai con không? Chân con đau như thế cũng chẳng nói với mẹ một tiếng.
- Con nói
mẹ lại lo, có tác dụng gì? Mẹ yên tâm, con đồng ý với anh ấy ngày mai không đi
làm nữa.
Em gái Thu nói:
- Ngày
mai chị không đi làm vậy đôi ửng cao su kia không còn tác dụng nữa à?
Thu biết em gái rất thích đôi ủng, hôm trước mua cho
nó đôi ủng lửng, không cao như đôi này. Thu nói ngay:
- Tại sao
không? Hôm nào mưa em có thể đi.
Không chờ em gái vui mừng, mẹ hỏi:
- Ủng
nào?
Em gái nói tranh:
- Ủng anh
Tân mua cho chị, sáng nay anh ấy mang đến, thấy chị đau chân anh ấy còn khóc
nữa cơ.
Mẹ thở dài:
- Cũng
hay khóc như bố con. Con trai khóc vì giàu lòng đồng cảm, có lúc vì yếu mềm bất
lực. Cậu ấy có thể là người giàu lòng đồng cảm. Gia đình cậu ấy còn những ai?
- Con
cũng chưa biết, chỉ biết anh ấy có em trai và bố, mẹ thì tự tử. – Thu nói
Mẹ hỏi chuyện mẹ Ba tỏ ra đồng tình, vừa lo lắng:
- Nghe
nói tự tử cũng di truyền đấy, những người trong lòng không thanh thản sinh con
cũng dễ mắc chứng không thanh thản. Không biết cậu này tình tình ra sao? Bình
thường dễ biểu hiện cổ hủ ở những việc nào?
- Con
không cảm thấy.
- Nhưng
mẹ cảm thấy cậu ấy có phần cổ hủ, con có thấy cậu ấy tính thời gian con thế chỗ
và chuyển chính thức giống như người xưa. – mẹ nói. – Có thể cậu ấy khó chịu
lắm khi phải chờ thêm một ngày, cho nên phải tính thật rõ ràng. Cũng có thể là
con người nói lời giữ lời, cho nên tính rõ ràng và làm bằng được mới thề thốt.
Chỉ cần không cổ hủ đến mức quá đáng, có thể là con người đáng yêu. Chỉ sợ
vướng vào việc gì đó không rút ra được thì nguy hiểm.
Thu nhớ lại lúc Ba tính toán, cảm thấy anh cổ hủ đến
đáng yêu.
Mẹ lại hỏi những chuyện có liên quan đến Ba, năm nay
anh bao nhiêu tuổi, có hút thuốc không, có hay chửi mắng đánh đập người khác
không, tốt nghiệp ở đâu, ham thích gì, quê ở đâu, vân vân. Thu lấy làm lạ, hỏi
mẹ:
- Vừa rồi
anh ấy ở đây tại sao mẹ không hỏi?
- Hỏi
những chuyện ấy lại cho rằng mẹ kén rể, mẹ không thể để cậu ấy nghĩ như thế.
Hôm nay mẹ nói chuyện chỉ là để cậu ấy đừng tìm đến con.
Thu nhớ lại, Ba vui mừng nói mẹ đã đồng ý việc của hai
người, nên có phần buồn cho anh.
- Bố anh
ấy làm gi? – Mẹ hỏi
- Nghe
nói làm tư lệnh quân khu.
Mẹ im lặng giây lát, nói:
- Mẹ cảm
thấy cậu ấy không phải là con nhà bình thường. Người xuất thân trong gia đình
như thế rất khó thông cảm với người xuất thân như nhà ta. Giải phóng quân giải
phóng ai? Tức là giải phóng công nhân, nông dân khỏi áp bức của địa chủ, tư
bản, bố cậu ấy với bố con là hai giai cấp đối lập. Có thể gia đình cậu ấy không
biết chuyện của con.
Thu chưa hề nghĩ xa đến thế, nhưng nghe mẹ nhắc cũng
cảm thấy khá là nghiêm trọng. Thu rất hi vọng nói:
- Mẹ anh
ấy cũng là tiểu thư con nhà tư sản, nhưng bố anh ấy đâu có bỏ.
- Nói
thật, thái độ cộng sản đối với tư sản khác xa với địa chủ. Nhà tư bản lúc bấy
giờ vẫn đại diện cho thế lực đang lên, còn địa chủ dại diện cho thế lực lạc
hậu. Cộng sản cách mạng, đầu tiên là phải cách mạng địa chủ. Dù sao thì chuyện
của con, con đừng qua hy vọng, cái ngưỡng của gia đình ấy là không thể qua nổi.
Có thể không cần phải suy nghĩ nhiều, vì trong một năm chờ đợi cậu ấy sẽ không
còn hứng thú.
Thu không phục, cố biện hộ:
- Anh ấy
bảo sẵn sang chờ suốt đời…
- Nói như
thế ai chả nói được? Liệu có ai chưa nói câu ấy? Anh ấy nhanh nhẩu nói “suốt
đời” bản thân cũng không có biểu hiện thiết thực. Không thể xem nhẹ câu nói
“suốt đời”, liệu ai có thể sớm dự đoán cuộc đời mình ra sao?
Mẹ nhìn vẻ mặt không phục của Thu, lại nói:
- Con còn
nhỏ tuổi, chưa tiếp xúc nhiều, nghe cậu ấy nói như vậy đã vội tin. Con lớn lên,
tiếp xúc nhiều sẽ phát hiện mỗi người con trai theo đuổi con đều nói câu ấy,
đều nói chờ con suốt đời. Nhưng nếu chỉ một năm con không để ý đến, rồi con
thấy cậu ấy chờ có chờ con hay không? C sẽ sớm bỏ chạy sớm!
Thu nghĩ, mẹ biết con trai không chờ nổi một năm, vậy
tại sao lại bắt anh ấy chờ? Chắc chắn mẹ muốn thử thách anh ấy. Thu rất muốn nó
với Ba ý đồ của mẹ để anh qua được thử thách. Nhưng Thu lại nghĩ, bảo với anh
rồi còn thử thách gì nữa?
Có phải tất cả con trai đều nói năng khoác lác, không
đáng tin cậy không? Có thể cũng nên thử thách Ba để xem anh là con người thế
nào? Vấn đề là “chờ” không phải là thi tốt nghiệp, không thể nói tốt nghiệp rồi
là được cấp bằng, sau đấy không còn lo lắng gì nữa. Cứ coi như anh chờ được một
năm cũng không thể chứng minh anh chờ được hai năm, anh chờ hai năm cũng không
thể chứng minh anh chờ được suốt đời. Nói như vậy e rằng phải để anh chờ suốt
đời thì mới chứng minh được anh chờ suốt đời.
Cuối cùng Thu không hiểu chữ “chờ” có ý nghĩ gì. Thu
bảo anh “chờ” ý muốn bảo anh “yêu”. Thu muốn hỏi anh: “ Anh có thể chờ em suốt
đời được không?”. Có điều Thu không quen nói tiếng “yêu”, chỉ dùng từ ngữ người
địa phương vẫn quen dùng là “chờ”. Nhưng hình như “chờ” và “yêu” có chỗ không
giống nhau, dùng chữ “chờ” có ý hai người không sống bên nhau, cho nên “chờ” có
ý nghĩa yêu nhưng không thấy mặt nha. Ba không gặp Thu, liệu anh có yêu Thu hay
không?
Thu suy nghĩ tâm tư mình, không biết mẹ còn nói gì nữa
không, chỉ nghe thấy tiếng em gái:
- Chị
Thu, em hỏi chị, tay anh ấy làm sao thế? Buổi sáng đến không thấy có chuyện gì?
- Anh ấy
bảo chị đi bệnh viện, chị không chịu, vậy là anh ấy cứa tay cho chảy máu, chị
mới chịu để anh ấy đưa đi bệnh viện.
Mẹ cau mày:
- Con
người trông rất đằm tính, vậy mà làm cái chuyện điên rồ ấy à? Điên rồ là biểu
hiện không chín chắn, người điên khùng rất nguy hiểm, làm việc gì cũng cực
đoan. Lúc thích ai có thể thích cực điểm, nhưng lúc căm giận cũng căm giận cực
điểm, việc gì cũng có thể làm. Cho nên đối với những người ấy tốt nhất là kính
nhi viễi, chỉ có thể là người thuận theo anh ta, nếu không thuận theo sẽ gây
rắc rối, những lúc anh ta tức giận có thể không từ một hành động nào.
Thu cứ nghĩ, mẹ rất cảm động về chuyện kia, không ngờ
mẹ lại cho đấy là sự nguy hiểm. Thu nghe mẹ nói bố hồi còn trẻ cũng có những
biểu hiện cực đoan, có lúc mẹ mặc kệ bố hoặc không tin bố, bố bực tức vò đầu
bứt tai, đập phá lung tung. Nhưng Thu cảm thấy bố không tức giận cực điểm với
ai, cũng không làm tổn thương mẹ.
Thu biết, con đường tình yêu giữa bố và mẹ cũng đầy
trắc trở, bố có vợ ở quê do cha mẹ áp đặt, hơn nữa không phải chỉ có một, vì bố
là “thừa tự hai nhà”, tức là con của ông nội nhưng cũng là con thừa tự của em
ông nội, vì em ông nội không có con trai. Như vậy cả hai nhà đều áp đặt hôn
nhân cho bố, để chạy trốn hôn nhân, bố bỏ đi học xa, nhưng trước lúc ông nội
qua đời, bố bị gọi về thành hôn với cả hai người vợ.
Về sau bố quen mẹ, phải vất vả lắm mới bỏ được hai
ngươi vợ ở quê để lấy mẹ. Mẹ chờ bố rất lâu, chờ đến gần ba mươi tuổi mới cưới,
đến tuổi ấy, vào thời ấy sắp thành bà.
Bố và mẹ làm việc ở hai thành phố khác nhau, bố cứ hai
tuần lễ mới về nhà một lần, tuy thường xuyên về nhưng vẫn viết thư cho mẹ. Hồi
Cách mạng văn hóa, mẹ bị đấu tố, viết thư cho chồng cũng bị mang ra phê phán,
bảo đấy là cách sống của giai cấp tư sản!
Chuyện bố mẹ viết thư cho nhau là do bà nội kể lại, bà
nội sống với mẹ và mấy đứa nhỏ, chỉ có bố ở xa. Suy nghĩ của bà rất cổ, cảm
thấy mẹ Thu bắt mất hồn bố, nên bố bỏ hai vợ ở quê. Trong mắt bà nội, chỉ có
nguyên phối mới là hôn nhân hợp tình hợp pháp, li hôn rồi lấy vợ khác đều không
chính đáng. Cho nên, bà không thích con trai mình cứ quấn lấy vợ. Bà nội vẫn
nói với mọi người, bố mẹ Thu rất lãng phí, có được đồng tiền nào đều cúng cả
cho đường sắt và bưu điện, mất hàng đống tiền vé tàu, tiền tem thư!
Từ sau ngày bố phải về nông thôn lao động quản thúc,
cũng đã có lần nói đến chuyện li hôn, chủ yếu sợ ảnh hưởng đến con cái. Nhưng
mẹ nghĩ hoàn cảnh cùng đường khỗn quẫn, cô đơn cô độc của bố, nếu li hôn có thể
bố không sống nổi. Mẹ hỏi ý kiến các con, mẹ bảo li hôn hay không chủ yếu là có
ảnh hưởng đến các con hay không, nếu các con sợ ảnh hưởng, mẹ sẽ ly hôn với bố,
nếu các con không sợ, mẹ sẽ không li hôn.
Mấy đứa con đều nói không, dù sao thì đã như thế này
rồi, li hôn vẫn là con của bố, không ai coi các con là người trong trắng vô tội.
Mẹ không li hôn với bố, nhưng không dám công khai quan hệ, sợ người khác nói
không phân rõ ranh giới giai cấp, sẽ ảnh hưởng đến tương lai con cái.
Nhưng bố vẫn gửi thư đều đặn, thư bố gửi về địa chỉ
nhà bà cô Thu, bà cô làm việc ở trường cảnh sát, lấy được chồng thành phần rất
cơ bản, cho nên trong Cách mạng văn hóa không có hề hấn gì. Lâu lâu mẹ lại đến
nhà bà cô của Thu nhận thư, nhưng mẹ không cho con cái cầm thư, sợ người khác
cho là không phân rõ ranh giới ai cấp!
Thu đang nghĩ vẩn vơ thì nghe mẹ hỏi:
- Cái này
anh Tân ấy trước đây có bạn gái chưa?
Câu hỏi làm Thu ngớ ra, Thu biết, nếu nói Ba đã có vợ
chưa cưới chắc chắn mẹ sẽ có ấn tượng không tốt đối với anh, vậy là Thu nói lấp
lửng:
- Không
nghe nói có hay chưa.
Mẹ nói:
- Mấy
chuyện ấy con trai đều giấu, con không hỏi, anh ấy cũng không nói. Nhưng ở cái
tuổi ấy, lại là con cán bộ, nếu bảo đây là lần đầu thì mẹ không tin. Con thấy
lúc mẹ nói chuyện, anh ấy trả lời đâu vào đấy, chứng tỏ trước kia có kinh
nghiệm gặp bố mẹ nhà gái. – Mẹ do dự giây lát, hỏi. – Anh ấy có mời con đến
phòng anh ấy chơi không?
- Không.
Anh ấy ở chung với mấy người.
- Những
lúc cùng với con anh ấy có…nghiêm túc không? Không…sờ mó…con đấy chứ?
Suýt nữa thì Thu bật ra những tiếng “sờ mó tại sao mẹ
lái nói những điều ấy về Ba? Nhưng Thu cũng nghiêm chỉnh nhớ lại anh ấy có
“nghiêm túc” như mẹ nói không. Thu cảm thấy chỉ lần ấy đi trên núi anh hành
động mạnh dạn, còn nữa rất nghiêm túc, không có những hành động có thể gọi là
sờ mó. Anh đã ôm Thu, giụi đầu vào ngực Thu, nhưng chưa bao giờ sờ ngực hoặc
những nơi khác trên người Thu.
Thu khẳng định:
- Chưa!
Mẹ thở phào nhẹ nhõm, dặn Thu:
- Là con
gái phải cẩn thận, có những việc phải chờ sau ngày cưới mới được làm, trước lúc
cưới phải nhất quyết không được làm, cho dù anh ấy tốt với con đến mức nào cũng
không cho phép. Con trai đều thế cả, họ cứ dỗ ngon dỗ ngọt để làm cái chuyện
ấy, mọi lời ngon ngọt đều có thể nói, muốn gì ở người ta cũng được, nhưng cho
làm rồi người ta sẽ xem thường con, cho rằng con dễ dãi, rẻ tiền. Đến lúc ấy
thì quyền chủ động trong tay người ta, muốn lấy con thì lấy, muốn vứt bỏ thì
vứt bỏ. Con muốn tìm một bạn trai khác cũng khó.
Thu muốn mẹ nói thật rõ chuyện nào sau ngày cưới mới
được làm, nhưng không dám hỏi, chỉ là làm ra vẻ không hứng thú.
Mẹ thở dài:
- Cứ nghĩ
con là đứa hiểu biết, không ngờ mới ở tuổi này mà con đã nghĩ đến những chuyện
ấy. Bây giờ kêu gọi hôn nhân muộn, con mới mười tám, coi như hai mươi ba tuổi
lấy chồng cũng còn phải năm năm nữa, anh ấy bán riết lấy con, hai người rất
dễ... làm cái chuyện ấy. Nếu làm cái chuyện ấy thì con coi như thân bại danh
liệt.
Tiếp theo, mẹ kể mấy chuyện “thân bại danh liệt”. Mẹ
bảo, cậu Vương ở xưởng trường vốn ở đoàn văn công, bạn gái ở cùng đoàn, hai
người chưa cưới đã có mang, đoàn viết, cậu kia bị đưa về xưởng trường số Tám,
cô kia bị đưa về xưởng trường của trường trung họ số Ba, bây giờ mọi người đều
biết hai người có vấn đề về tác phong, khiến cả hai không dám nhìn mặt người
khác.>
Lại có cả cô giáo Triệu ở trường tiểu học trực thuộc
trường trung học số Tám, lấy nhau mới bảy tháng đã sinh con, tuy không bị kỷ
luật nhưng cũng bị mọi người xem thường. Còn cả…
Mẹ kể ra những người “thân bại danh liệt” mà Thu đều
biết, đều là những đôi chưa cưới mà đã mang bầu hoặc bị kỷ luật do tác phong
sinh hoạt, nói đến những người ấy ai cũng bĩu môi xem thường.
Mẹ nói:
- Rất may
mẹ phát hiện sớm, nếu không, không biết sẽ xảy ra chuyện gì, từ nay về sau con
không được qua lại với cậu ấy nữa. Cái thứ công tử như cậu ấy đều là cao thủ
đùa giỡn với tình cảm con gái, bây giờ cậu ấy chưa được, cho nên vẫn còn theo
đuổi, một khi được rồi thì chỉ cần một lần là chán ngay, gia đình cậu ấy cũng
không đồng ý. Cứ coi như gia đình đồng ý, con thì vẫn còn nhỏ, mà cậu ấy đã
thạo đời, mẹ xem ra cũng chỉ bốn năm năm sớm muộn gì cũng có chuyện.
