Svastika là con nhà nghèo, hồi nhỏ chưa từng được đi học.Năm mười hai tuổi mới bắt đầu được Sujata dạy cho chút ít về văn hóa.Chú nói năng chưa được hoạt bát, cho nên trong khi kể lại những gì mà Bụt đã kể về cuộc đời niên thiếu của người, chú đã ngập ngừng nhiều lúc và phải nhờ những người ngồi nghe chuyện đỡ lời cho.Hôm ấy ngoài thầy Ananda và chú Rahula, còn có hai người ngồi nghe chú kể.
Đó là một ni sư tuổi đã lớn, tên là ni sư Mahapajapati và một thầy khoảng ba mươi lăm tuổi tên là thầy Assaji.Chiều hôm ấy chú Rahula đã giới thiệu hai vị này với Svastika rồi.
Chú rất cảm động khi biết ni sư Mahapajapati chính là lệnh bà Gotami, dì của Bụt và đã nuôi Bụt từ khi tấm bé.
Bà là người phụ nữ đầu tiên được xuất gia và gia nhập vào giáo đoàn của Bụt.
Hiện bà làm ni trưởng lãnh đạo hơn bảy trăm vị nữ khất sĩ.
Bà mới cùng một phái đoàn các ni sư từ miền Bắc xuống để thăm viếng Bụt và tham khảo ý kiến của người về việc tu chỉnh giới luật của ni chúng.Chú Svastika nghe nói quý vị ni sư mới tới Rajagaha chiều hôm qua.Chú Rahula là cháu của bà.
Biết bà sẽ rất vui mừng được nghe Svastika kể lại những gì xảy ra trong rừng Uruvela những ngày Bụt sắp thành đạo và những tuần lễ sau ngày Bụt thành đạo, chú Svastika chắp tay cúi đầu rất thấp để chào vị ni trưởng vì chú đã từng được nghe Bụt kể về bà và đã có sẵn rất nhiều cảm mến, và chú có cảm tưởng bà cũng thương chú như thương chú Rahula cháu ruột của bà vậy.
Nghĩ như thế chú cũng tự xưng cháu với bà.Sau khi giới thiệu bà, chú Rahula lại giới thiệu thầy Assaji, Svastika không nhớ tên này dù Bụt đã có nhắc đến tên thầy trong câu chuyện mà người đã kể cho bọn thiếu nhi trong rừng Uruvela.
Mắt Svastika sáng lên khi chú biết thầy Assaji là một trong năm vị sa môn đã tu khổ hạnh với Bụt ngay tại quê hương của chú.
Chú đã từng nghe Bụt nói rằng sau khi thấy Bụt ngưng tu khổ hạnh, bắt đầu uống sữa và ăn cơm thì năm người này bỏ Bụt đi tu chỗ khác.
Vậy mà bây giờ không biết trong trường hợp nào mà thầy Assaji lại trở nên một vị khất sĩ đệ tử của Bụt và đang tu hành dưới sự chỉ dẫn của người, ngay tại tu viện Trúc Lâm.
Chú dự tính sẽ hỏi Rahula về việc này.Trong câu chuyện chú kể, chính ni sư Gotami đã đỡ lời cho chú nhiều nhất.
Nhiều khi bà đặt câu hỏi để chú có cơ hội nói thêm về những chi tiết của câu chuyện, những chi tiết không mấy quan trọng đối với chú nhưng hình như rất quan trọng đối với bà.
Ví dụ như những chi tiết về mớ cỏ kusa mà chú đã dâng lên Bụt để người trải làm tọa cụ dưới cây bồ đề.
Ni sư đã hỏi: “Cỏ đó, con cắt ở đâu? Cứ mấy hôm thì con cắt cỏ mới để dâng cúng cho Bụt? Con dâng bớt cỏ cho Bụt như thế thì trâu con có đủ cỏ để ăn ban đêm hay không? Và con có bị chủ trâu đánh mắng hay không?…”Câu chuyện chú kể đã xong đâu, còn nhiều lắm.
Chú xin phép ngưng lại nơi đây.
Chú thưa với mọi người là chú sẽ xin kể tiếp ngày mai, nhưng trước khi từ giã, chú muốn được hỏi ni trưởng một vài câu hỏi mà chú đã ấp ủ trong lòng gần mười năm nay, có thể là ni trưởng sẽ trả lời được cho chú.
Nghe chú nói thế, ni sư Gotami mỉm cười nhìn chú:– Chú cứ hỏi, nếu trả lời được, thì ta sẽ trả lời ngay.Svastika muốn biết nhiều chuyện lắm.
Trước hết chú muốn biết khi thái tử Siddhatta vén màn định từ giã lệnh bà Yasodhara thì lệnh bà đang ngủ thật hay là đang giả ngủ? Rồi khi người hầu cận thái tử Siddhatta đem thanh kiếm, chuỗi ngọc, mớ tóc và con ngựa Kanthaka về tới kinh đô thì hoàng thượng, hoàng hậu và lệnh bà Yasodhara đã nghĩ gì, nói gì và làm gì? Trong sáu năm vắng mặt, cái gì đã xảy ra cho những người thân yêu của Bụt tại Kapilavatthu? Và ai nghe tin Bụt thành đạo trước? Ai đi đón Bụt? Và đến khi Bụt về thì cả kinh thành đón rước ra sao?– Chú hỏi nhiều câu hỏi thật, ni sư Gotami mỉm cười hiền hậu nhìn Svastika.
Để ta trả lời sơ lược cho chú.
Trước hết là chuyện Yasodhara có thật là đang ngủ khi Siddhatta từ giã hay không.
Chuyện này để cho chắc chắn, chú phải hỏi ni sư Yasodhara, nhưng theo ta, thì lúc ấy Yasodhara không ngủ.
Chính Yasodhara đã soạn đủ nón giầy và áo dạ hành để sẵn bên hành lang.
Chính Yasodhara đã vào bảo Channa thắng yên cương vào cho con Kanthanka.
Vậy Yasodhara biết chắc là đêm ấy thái tử sẽ bỏ đi.
Làm sao mà Yasodhara có thể ngủ trong một tâm trạng như thế được, hả chú Svastika? Ta nghĩ rằng Yasodhara đã làm như đang ngủ để tránh cho Siddhatta và cho mình giây phút khó khăn của sự giã biệt.
Chú chưa biết, chứ mẹ của Rahula tính tình cương nghị lắm, Yasodhara hiểu được chí hướng của Siddhatta và đã âm thầm yểm trợ cho Siddhatta, điều đó ta biết rõ hơn ai hết ở trong cung, bởi vì ta là người thân cận và làm việc với công nương Yasodhara nhiều hơn ai hết.Rồi ni sư Gotami kể tiếp những gì đã xảy ra trong cung điện.
Buổi sáng ấy, nghe tin Siddhatta đã bỏ đi rồi, trong cung náo động, ai cũng bàng hoàng hoảng hốt, chỉ trừ có Yasodhara.
Vua Suddhodana giận dữ, quát tháo quân hầu, quát tháo mọi người, trách họ đã không giữ gìn để cho thái tử ra đi.
Bà Gotami nghe tin vội chạy qua tìm Yasodhara.
Yasodhara không nói gì, chỉ ngồi thầm lặng khóc.
Quan phụ chính đại thần tổ chức nhiều toán người sai đi bốn ngả tìm kiếm thái tử.
Toán người ngựa đi về phương Nam đã gặp được Channa, đang trở về với con ngựa Kanthaka.
Channa ngăn họ không cho họ đi về phương Nam tìm thái tử.
Channa nói:– Quý vị hãy để yên cho thái tử tu hành.
Tôi đã cầu xin hết lời, đã khóc lóc đã van nài, nhưng thái tử đã một lòng một chí muốn đi tìm đạo.
Với lại thái tử đã đi vào chốn thâm sơn.
Núi rừng trùng điệp, lại thuộc về một vương quốc khác, thì các vị đi tìm làm sao được?Khi Channa trở về tới cung điện, anh ta dập đầu tạ tội rồi đem thanh kiếm, chuỗi ngọc và mớ tóc dâng lên vua.
Lúc ấy hoàng hậu Gotami và lệnh bà Yasodhara cũng đang đứng bên cạnh vua.
Thấy Channa khóc, vua không nỡ buộc tội.Vua hỏi han mọi chuyện, than vãn hồi lâu, rồi truyền cho Channa đem gươm báu, chuỗi ngọc và mớ tóc của thái tử giao lại cho lệnh bà Yasodhara cất giữ.
Không khí của cung điện thật là buồn bã.
Vua ở luôn trong biệt điện nhiều ngày liên tiếp không chịu ra thiết triều.
Quan phụ chính đại thần Vessamitta phải thay vua xử lý mọi công việc chính sự.Con Kanthaka sau khi được trả về tàu ngựa từ chối không ăn uống gì.
Mấy ngày sau nó qua đời.
Channa rất thương tiếc.
Channa nói với Yasodhara làm lễ hỏa thiêu cho nó.Ni sư Gotami kể tới đó thì chuông thiền tọa buổi tối đã vọng lên.
Mọi người đều tỏ vẻ tiếc vì phải bỏ dở câu chuyện, nhưng thầy Ananda bảo không nên bỏ giờ thiền tọa, dù câu chuyện có hay cách mấy đi nữa, và thầy mời mọi người chiều hôm sau lại tới liêu xá thầy.Svastika và Rahula chắp tay làm lễ ni sư Gotami, thầy Ananda và thầy Assaji để trở về liêu xá của thầy Sariputta.Đôi bạn thân đi bên nhau im lặng không nói.
Tiếng chuông chậm rãi bây giờ đây đã bắt đầu dồn dập đổ hồi.Svastika theo dõi hơi thở và thầm đọc bài kệ nghe chuông:“Lắng lòng nghe, lắng lòng ngheTiếng chuông huyền diệu đưa về nhất tâm”.
