"Trước khi giải câu đố về việc chiếc xe mất tích trong trạm nghỉ, tôi cần xác định lại mấy vấn đề, những vấn đề sau đây, anh chỉ cần trả lời khẳng định, phủ định hoặc không chắc chắn thôi, được không?" Từ Sách hỏi.
"Được, tất nhiên là không thành vấn đề."
"Vấn đề thứ nhất, bốn phía của trạm nghỉ làm thành một vòng tròn và không có lối ra nào khác?"
"Không sai."
"Không không, xin đừng trả lời theo kiểu hàm súc như nói "Không sai" như thế, chỉ cần khẳng định, phủ định hoặc không chắc chắn thôi."
Cao Đống bối rối bặm môi, nói: "Khẳng định không có lối ra khác."
"Tốt. Vấn đề thứ hai, không phải là được xe cẩu cẩu ra ngoài đúng không?"
"Hôm nay tôi đã điều tra rồi, khẳng định là không phải."
"Vấn đề thứ ba, khẳng định là không phải được xe tải khác đưa đi ra, phải vậy không?"
"Khẳng định."
"Vấn đề thứ tư, hai thiết bị giám sát khẳng định là không có bất cứ một điểm mù nào phải không?"
"Khẳng định."
Sau khi Cao Đống trả lời xong bốn câu hỏi này thì Từ Sách cười và nói: "Mọi tiền đề làm căn cứ phán đoán của tôi đều được xây dựng trên cơ sở của việc anh trả lời khẳng định bốn vấn đề này, tức là, trừ phi người của anh có sơ xuất trong việc điều tra bốn vấn đề này, nếu không kết luận của tôi tuyệt đối chính xác."
"Tự tin thật." Cao Đống tặc lưỡi, cười bảo: "Nhưng cho dù anh đoán sai cũng không sao, anh không phải là người của tôi, tôi cũng không thể trừ lương của anh được."
"Không, không phải là đoán, mà là mô hình toán học chặt chẽ." Từ Sách trả lời rất nghiêm túc.
Cao Đống hơi bất ngờ: "Thứ này mà cũng có thể xây dựng mô hình toán học ư?"
Từ Sách cười: "Đương nhiên, mọi việc trong hiện thực đều có thể dựng nên mô hình toán học tương ứng. Rất nhiều người hoàn toàn không biết gì về khái niệm mô hình toán học cả, họ cho rằng mô hình toán học chính là kết quả của việc tính toán một thứ gì đó theo định lượng. Đây là định nghĩa toán học theo nghĩa hẹp. Trên thực tế, việc chiếc xe hơi biến mất trong trạm nghỉ vừa rồi, cho dù là không hề có bất kỳ con số nào nhưng đây cũng là một mô hình, một mô hình hình học động."
Cao Đống chăm chú lắng nghe, rồi nói: "Anh nói tiếp đi."
"Hôm qua tôi có nói, chiếc xe mất tích trong trạm nghỉ, nếu dùng phương pháp liệt kê để suy nghĩ, về mặt lý luận sẽ có vô vàn khả năng xảy ra. Phương pháp liệt kê là phương thức tư duy không thực tế cho lắm. Tuy nhiên anh có biết giới hạn của phương pháp liệt kê là gì không?"
"Là gì?" Cao Đống tò mò hỏi. Ông tự biết trình độ hiểu biết về toán học của mình so với Từ Sách mà nói thì chỉ như học sinh tiểu học thôi.
"Phương pháp liệt kê chính là liệt kê ra tất cả những gì có khả năng, là phương thức tư duy chặt chẽ và khoa học, nhưng không phải mọi vấn đề đều có thể dùng phương pháp liệt kê để giải quyết. Vấn đề thích hợp dùng phương pháp liệt kê cần phải có nhiều điều kiện bắt buộc. Ví dụ, trên mặt phẳng có ba đường thẳng thì sẽ có những giao điểm. Đáp án là cố định, kết quả là 0, 1, 2 hoặc 3 giao điểm, không tồn tại khả năng thứ tư. Tương tự, nếu tiền đề không có điều kiện hạn chế thì khi áp dụng phương pháp liệt kê sẽ ra vô số đáp án. Ví dụ, chiều cao của nam giới là bao nhiêu? Câu này có vô số đáp án. Tại sao đáp án của vấn đề trước lại hạn chế? Vì nó có đủ điều kiện hạn chế, cùng một mặt phẳng, ba đường, trực tuyến. Nếu như tăng điều kiện hạn chế cho vấn đề sau thì cũng có thể dùng phương pháp liệt kê được, đem vấn đề chuyển thành chiều cao của nam giới trong một công ty nào đó thì đáp án sẽ bị hạn chế. Ừm... Thật xin lỗi, tôi lại huyên thuyên nữa rồi, kết quả của việc dạy học mấy năm nay chính là cứ thao thao bất tuyệt thế này đây."
Cao Đống cười thấu hiểu: "Bệnh nghề nghiệp, cũng không lạ gì đâu. Cách nói năng của anh bây giờ khiến cho người khác cảm thấy thân thiết hơn nhiều so với cách nói năng thận trọng lúc còn ở trong ngành đầu tư khi trước."
Từ Sách cười: "Điều kiện hạn chế ngày hôm qua rất có hạn, chỉ có mỗi điều kiện trạm nghỉ này thôi, vì vậy tôi không thể nào đưa ra đáp án khẳng định cho anh được. Hôm nay đã thu được nhiều kết quả điều tra mới, thêm điều kiện hạn chế vào thì có thể dùng phương pháp liệt kê để giải quyết vấn đề. Tôi có thể đưa ra đáp án khẳng định cho anh. Trước tiên chúng ta hãy giả thiết trạm nghỉ là một không gian. Xung quanh trạm nghỉ không có lối ra. Bốn phía của không gian này đều bị hạn chế. Mà trạm nghỉ đó cũng không có đường hầm để xe cộ có thể đi ra đi vào được đúng không? Vì thế phía dưới của không gian cũng bị hạn chế. Chiếc xe cũng không phải được đưa ra ngoài bởi xe cẩu, đương nhiên càng không thể là được trực thăng đưa lên trên, nó cũng không thể tự bay lên trời được, do đó phía trên của không gian cũng bị hạn chế luôn."
Từ Sách ho một tiếng rồi nói tiếp: "Giờ thì xung quanh và phía trên, phía dưới của trạm nghỉ đều bị hạn chế cả, chúng ta có thể xem trạm nghỉ đó như là một chiếc hộp giấy đã đậy nắp. Chiếc hộp giấy đó có hai lỗ nhỏ, tương ứng với lối ra và lối vào. Giả sử chúng ta mô phỏng phương tiện đi qua trạm nghỉ là những quả cầu nhỏ màu xanh. Bây giờ có rất nhiều quả cầu nhỏ màu xanh chui vào hộp từ lỗ nhỏ phía trên, đồng thời những quả cầu cũng sẽ liên tục lọt ra ngoài thông qua lỗ nhỏ phía dưới. Mỗi lỗ nhỏ đó sẽ tự động ghi lại màu sắc của mỗi quả cầu khi nó chui vào trong hay lọt ra ngoài. Chúng ta lại tưởng tượng chiếc xe của Phòng Công thương là một quả cầu màu đỏ. Lúc này, một quả cầu màu đỏ chui vào bên trong hộp cùng với một nhóm quả cầu màu xanh. Lúc đó tình trạng bên trong chiếc hộp là có rất nhiều quả cầu màu xanh và ở giữa có lẫn một quả cầu màu đỏ. Sau một thời gian, chúng ta mở chiếc hộp ra thì phát hiện lúc này trong hộp đã không còn quả cầu màu đỏ nữa. Trong tình huống đó, chỉ có hai khả năng có thể xảy ra. Khả năng thứ nhất, quả cầu màu đỏ đã được sơn thành màu xanh. Khả năng thứ hai, quả cầu màu đỏ đã lọt ra ngoài chiếc hộp."
Từ Sách nói tiếp: "Qua điều tra của các anh trước đó, khả năng quả cầu màu đỏ vẫn còn ở trong hộp đã được loại trừ, vậy chỉ còn lại khả năng thứ hai đó là quả cầu màu đỏ đã lọt ra khỏi chiếc hộp. Lúc này, thông qua việc ghi lại màu sắc của hai chiếc lỗ nhỏ, chúng ta phát hiện ra rằng trong số các quả cầu lọt ra khỏi chiếc hộp hoàn toàn không có quả cầu màu đỏ. Bây giờ chỉ còn lại khả năng thứ nhất thôi, đó là quả cầu đã được sơn thành màu xanh và trà trộn với các quả cầu khác để lọt ra ngoài."
Cao Đống phân tích lời của anh ta, sau một lúc lâu mới chần chừ hỏi: "Ý của anh vẫn là chiếc Buick của Phòng Công thương đã trực tiếp chạy ra ngay dưới ống kính của thiết bị giám sát mà nhân viên của chúng tôi không để ý?"
Từ Sách trả lời một cách rất chắc chắn: "Chính xác."
Cao Đống do dự: "Nhưng chúng tôi đã phái rất nhiều người kiểm tra các thiết bị giám sát, mỗi đoạn băng ghi hình ít nhất cũng do hơn mười người khác nhau xem, sao vẫn không phát hiện ra được chứ? Nếu như một vài người của tôi có năng lực không được tốt thì tôi tin, nhưng nếu nói tất cả mọi người đều không có năng lực thì tôi không tin."
Từ Sách nói: "Không liên quan đến năng lực, chẳng qua chỉ là quả cầu màu đỏ đã bị sơn thành màu xanh thôi. Tiền đề của kết luận này chính là bốn câu hỏi mà anh đã trả lời trước đó. Nếu muốn kiểm nghiệm kết luận của tôi xem có chính xác hay không, rất đơn giản, hãy kiểm tra số lượng!"
"Làm thế nào để kiểm tra số lượng?"
Từ Sách nói: "Hãy thống kê tất cả xe đa dụng Buick đã đi vào trạm nghỉ trước, sau đó thống kê xe đa dụng Buick đã chạy ra khỏi trạm nghỉ. Nếu hai con số là giống nhau thì điều này chứng minh chiếc xe liên quan đến vụ án đã chạy ra ngoài một cách quang minh chính đại dưới ống kính của thiết bị giám sát mà người của anh không nhìn ra."
Cao Đống đột nhiên bừng tỉnh hẳn, cách làm này thật khoa học!
Trong thực tế không có xe "Transformers", hình dạng xe sẽ không thể thay đổi được. Chiếc Buick vẫn luôn luôn là chiếc Buick, chứ không thể biến thành chiếc Santana được. Nếu chiếc Buick muốn ngụy trang thì chỉ có thể ngụy trang bằng các cách như thay đổi màu sắc, các chi tiết trên thân hoặc biển số xe, v.v....
Tuy nhiên cho dù đánh lừa được cảnh sát kiểm tra băng ghi hình bằng cách ngụy trang thì tổng số chiếc xe Buick chạy ra khỏi trạm nghỉ là không thể thay đổi được!
Nếu tổng số xe chạy vào là 100 chiếc xe đa dụng Buick, chạy ra cũng phải là 100 chiếc, như vậy chứng minh trong số xe đó có một chiếc đã ngụy trang.
Nếu con số chênh nhau một chiếc, như thế chứng tỏ chiếc Buick đó đã không đi ngang qua thiết bị giám sát mà được chở trên một chiếc xe khác hoặc xảy ra khả năng nào đó mà đến giờ vẫn chưa nghĩ ra được.
Nhờ được Từ Sách thức tỉnh, suy nghĩ của Cao Đống đã mở ra hướng mới, ngày mai sẽ sắp xếp người để kiểm tra!
