Âu Dương Tất Tiến nhận lấy xem, là một tấm thiếp bình thường, mở ra xem cũng chỉ là một tờ giấy cực kỳ bình thường, nhưng bên trên là những hàng chữ phiêu dật tuyệt đối không tầm thường chút nào.
"Nghe nói ngài có chí làm trâu gỗ ngựa máy, tại hạ bất tài có được một cuốn sách, dựa theo đồ án trên đó chế tạo. Thật thần kỳ tinh xảo không kể hết, đùng như máy thần của Võ Hầu sách cổ ghi lại. Nếu ngài có hứng trí, hôm nay giờ ngọ, ngài bạch y tới xem, chắc chắn sẽ không uổng chuyến đi này."
Phía dưới là địa chỉ của người đó.
- Bảy trò quỷ gì mà thần bí thế?
Âu Dương Tất Tiến nói mỉa.
Nhưng mang theo tâm thái thà rằng tin có còn hơn nghĩ không, rốt cuộc Âu Dương Tất Tiến vẫn quyết định nhận cuộc hẹn này.
Ăn cớm trưa xong, ông ta dựa theo yêu cầu "bạch y tới xem", thay y phục của lão bộc trong phủ, không mang theo một ai, lủi đi từ cửa sau, phân biệt phương hương rồi đi về phía cổng Chính Dương. Tới phố Bàn Cờ nơi người qua kẻ lại, huyên náo tấp nập. Ông cụ già thiếu chút nữa bị dòng người đông đúc chén lấn tới ngất xỉu.
Khó khăn lắm mới chen ra được khỏi đoàn người, ông ta thở hồng hộc, thầm nghĩ :" May cho ta sức khỏe tốt, nếu hơn yếu một chút thì không khéo bị người ta dẫm bẹp." Nếu đúng là như thế ông ta sẽ thành "lại bộ thượng thư đi chợ bị chen lấn tới chết đầu tiên", rồi chép vào sử sách, lưu truyền vĩnh viễn.
Ông ta hỏi thăm người bên cạnh, đi vào trong ngõ, tới căn nhà ở bên trong cùng, thấy cửa chỉ khép hờ, liền đẩy cửa đi vào.
- Làm cái gì thế?
Không ngờ ở bên trong tức thì xuất hiện bốn tên gia đinh như hung thần ác sát vây ông ta ở giữa.
Âu Dương Tất Tiến dù sao là người từng trải sóng gió rồi, nghe vậy ung dung đáp:
- Ta đến xem một thứ.
Đám gia đinh hộ viện nhìn ngó ông ta:
- Xem cái gì?
- Trâu gỗ ngựa máy.
- Đi vào bên trong, xuyên qua thùy hoa môn là thấy.
Một gia đinh hộ vệ nói, sau đó cả bốn ẩn vào chỗ kín, tưởng chừng như chưa bao giờ xuất hiện.
Âu Dương Tất Tiến định tâm lại đi vào trong trạch viện, vừa đi vừa nghĩ thầm :" Nhìn ở bên ngoài chẳng có gì đáng để ý, nhưng vào trong thì mới thấy khí phái của nó. Đây chẳng lẽ là nhà của vị quan lớn nào đó? Chẳng lẽ định chơi đùa với mình."
Đang thầm suy đoán thì đã tới thùy hoa môn rồi, qua đó là nội trách của người ta, nơi ở của nữ quyến, khách khứa thông thường phải dừng bước. Ông ta chần chừ chốc lát lại nghĩ :" Ta đứng ở cửa xem thôi vậy.." Liền đi tới ngó vào bên trong, lập tức không nhìn sang chỗ khác được nữa.
Chỉ thấy trên đất trống của vườn hoa, có hai đồ vật to lớn đứng im ở đó. Một cái là con ngựa gỗ cao năm xích, dài sáu xích. Còn một cái là con trâu gỗ thấp hơn một chút nhưng to hơn. Nhìn thật kỹ thì thấy hai con vật này có chân y như thú thật, thậm chí là còn bọc cả da thú, thật sự không khác thú thật là mấy.
" Đây hẳn là trâu gỗ ngựa máy rồi, nếu chỉ nhìn từ bên ngoài thì giống hơn cái thứ của ta nhiều." Trong đầu ông ta tức thì chỉ còn hai con vật này, mặc kệ có phải là hậu viện nhà người ta hay không, mặc kệ là có nữ quyến hay hay không, liền đi vào quan sát tỉ mỉ. Ông ta phát hiện ra lưng con trâu gỗ rỗng, nếu như có thể chở đồ mà đi được thật, thì khoang trống này có thể chứa bảy tám trăm cân lương thực. Còn bụng con ngựa máy có dung tích nhỏ hơn một chút, đại khái có thể chứa được năm sáu trăm cân.
Ông ta nghiên cứu thứ này nhiều năm, tất nhiên là biết cổ thư có ghi chép :" Trâu gỗ có hai càng, ngựa máy hình giống voi." Đem so sánh với bản trâu gỗ ngựa máy này, thì thấy quả nhiên đuôi còn trâu gỗ, kỳ thực là đôi càng. Mà cái cổ dài của củ ngựa máy thì có kiểu dáng giống như của voi.
Đương nhiên cái thứ đồ đừng im này không đủ để cho Âu Dương Tất Tiến thỏa mãn, huống chi thù có da, làm ông ta không nhìn thấy cơ quan bên trong thế nào. Cho nên ông ta sốt ruột tìm cách thao tác thứ này.
Vừa mới định động vào thử, ông ta đột nhiên dừng lại lẩm bẩm:
- Chẳng may đụng vào bị hỏng, bọn họ bắt đền ta thì sao?
Nghĩ như thế, ông ta càng không dạm chạm vào nữa, lớn tiếng hỏi:
- Có người không?
Ông ta cho rằng trong thời gian ngắn khó có ai trở lời.
- Có.
Ai ngờ ông ta vừa dứt lời có người trả lời ngay, làm ông cụ giả giật bắn mình. Nhìn theo giọng nói, liền thấy có một người trẻ tuổi mặc áo vải đứng ở đầu bên kia khu vườn.
- Ngươi là... Ta nhận ra ngươi.
Âu Dương Tất Tiến vỗ đầu nói:
- Ngươi là.. Ai nhỉ?
- Hạ quan Thẩm Mặc, bái kiến bộ đường đại nhân.
Thẩm Mặc mỉm cười khom mình thi lễ.
- Đúng, đúng, đúng, ngươi là Thẩm Mặc.
Âu Dương đại nhân mặt đầy xấu hổ:
- Quốc tử giám tế tửu, hôm đó ở trên đình thôi còn phát biểu nữa mà.
- Chính là hạ quan.
Thẩm Mặc mang một nụ cười ấm áp.
- Đây là nhà của ngươi sao?
Âu Dương Tất Tiến hỏi:
- Thế nào vừa rồi lại không nhìn thấy ngươi?
- Đây chính là hàn xá, vừa rồi đại nhân chỉ chú ý tới hai thứ đồ vật này, đương nhiên là không nhìn thấy hạ quan rồi.
Thẩm Mặc nói xong làm động tác mời:
- Mời bộ đường dời bước vào trong dùng trà.
- Không vội, không vội.
Âu Dương Tất Tiến mặt đầy vè sốt ruột.
- Ngươi mau biểu diễn thử cho ta xem cái thứ trâu gỗ ngựa máy này rốt cuộc có dùng được hay không?
Hiện giờ ông ta là nhà khoa học Âu Dương Tất Tiến, lại mặc áo vải, toàn thân từ trên xuống dưới hoàn toàn không nhìn ra chút uy nghi nào của một vị bộ trưởng.
Thẩm Mặc gật đầu, đi tới bên trâu gỗ ngựa máy hỏi:
- Đại nhân muốn xem con nào trước.
- Con nào cũng được.
Âu Dương Tất Tiến kích động vuốt râu tới thẳng tắp:
- Vậy chọn trâu gỗ đi.
- Vâng, đại nhân xem nhé.
Thẩm Mặc vén vạt áo dưới, gài vào bên trong đai lưng, đứng đằng sau trâu gỗ, đưa tay cầm lấy đuôi, cũng chính là hai cái càng. Dùng sức ấn xuống một chút, con trâu gỗ to lớn nhìn có vẻ nặng nề liền nhấc chân trước lên. Thuận thế đẩy thêm con trâu bước thêm một bước. Tiếp đó nâng càng lên, chân trước dừng lại, chân sau nâng lên, cứ thế lặp đi lặp lại, con trâu gỗ liền bất từng bước tiến về phía trước.
Tục ngữ có nói, người ngoài xem cho vui, người trong nghề nhìn ra điểm mấu chốt. Âu Dương Tất Tiết biết trâu gỗ ngựa máy của Gia Cát Lượng "người đi sáu xích, trâu đi bốn bước. Ngày đi hai tư dặm mà người không mệt." Liền cẩn thận nhìn Thẩm Mặc điều khiển trâu tiến về phía trước.
Quả nhiên khi con trâu tiến bốn bước, Thẩm Mặc vừa vặn đi sáu xích, không ngờ lại hoàn toàn khớp với ghi chép của sử sách.
"Sao có thể làm được nhỉ?" Âu Dương Tất Tiến biết hai cái càng kia thực chất là một đôi đòn bẩy, tác dụng là để giảm bớt sức lực. Hai càng càng dài càng đỡ tốn sức, cho nên con trâu nặng nề như thế mà một mình Thẩm Mặc có thể thoải mái điều khiển được.
Hơn nưa bởi vì nó có hai chân chịu lực vĩnh viễn hình thành một tam giác với người điều khiển ở đằng sau, cho nên nó cực kỳ ổn định. Lại thêm vào trọng tâm thấp, cho nên điều khiển con trâu này hết sức dễ dàng thuận lợi.
- Nó có thể chở được vật nặng không?
Âu Dương Tất Tiên mặc dù nhìn tình hình này thì thấy vấn đề hẳn không lớn, nhưng vẫn muốn nhìn tận mắt mới tin.
Thẩm Mặc hỏi lại ông ta:
- Đại nhân biết trên sử sách ghi chép tải trọng cảu trâu gỗ là bao nhiêu không.
- Tên sách viết, trâu gỗ có thể được lương thực cho mười người trong một tháng. Một người mỗi tháng ít nhất dùng ba mươi cân gạo, cho nên thế nào cũng chở được ba trăm cân phải không?
Thẩm Mặc gật đầu:
- Vậy thứ gạch nung thượng hảo hạng của lò quan chúng ta làm ra nặng bao nhiêu?
Âu Dương Tất Tiến trước kia làm trong công bộ, đã từng chủ trì tu sửa Tử Cấm Thành, tất nhiên câu hỏi này không thể làm khó ông ta được. Không cần suy nghĩ đáp ngay:
- Đúng năm cân, trên dưới không qua một lạng, nếu không thì không được đem ra dùng.
- Vậy thì tốt rồi, sáu mươi viên gạch chính là ba trăm cân, rồi thêm vào mười khối nữa.
Thẩm Mặc ra lệnh:
- Mang 10 viên gạch lại đây.
Tức thì có mấy vệ sĩ chuyển gạch tới, xếp vào trong bụng trâu. Âu Dương Tất Tiến nhìn qua, đúng là gạch quan, hiện giờ con trâu đang chở 350 cân.
Thẩm Mặc làm động tác mời:
- Hay là bộ đường đại nhân tự kiểm chứng một chút.
Âu Dương Tất Tiết vui vẻ nhận lời, thầm tính thêm vào sức nặng của bản thân con trâu, chỉ e nặng tới bảy tám trăm cân rồi. Nên dừng sức ấn thật mạnh, ai ngờ vẫn chỉ cần ấn thật nhẹ, làm ông ta thiếu chút nữa ngã dúi dụi.
Âu Dương Tất Tiến điều khiển con trâu gỗ, ban đầu động tác còn có chút gượng gạo, một lúc sáu liền điều khiển thuần thục.
Có thể tiến lui, rẽ vòng hết sức tự nhiên, vả lại không phí sức, thậm chí là một tay cũng điều khiển được, hơn nữa tốc độ còn không chậm, nghĩ thầm :" Như vậy chắc chắn có thể thực hiện được câu'ngày đi hai mươi dặm mà người không mệt."
Hơn nữa chân trâu không hề có khớp gối, hoàn toàn là gỗ tròn thô chắc, mặc dù không được linh hoạt như tác phẩm của ông ta, nhưng nhất định là càng thực dụng hơn. Bởi vì cái chân thẳng tưng như cây cột này có tác dụng chống đỡ rất tốt, chẳng trách trâu gỗ ngựa máy của Thẩm Mặc không hề có vấn đề vè tải trọng.
Thao tác một phen, Âu Dương Tất Tiến hoàn thành thực nghiệm với con trâu gỗ, lại chuyển hướng sang ngựa máy. Thẩm Mặc làm mẫu cho ông ta. Khác với Trâu gỗ điều khiển ở sau, điều khiển ngựa máy phải kéo đầu ngựa, còn lại thì hiệu quả và cách điều khiền cũng không khác trâu gỗ là bao, chỉ là động tác linh hoạt hơn một chút, song tương ứng với nó là tải trọng cũng ít hơn một chút.
Hơn nữa trong sử sách có ghi chép kích cỡ tỉ mỉ của ngựa gỗ, Âu Dương Tất Tiến thông qua đo đạc, phát hiện con ngựa máy này chế tạo nghiêm ngặt theo kích thước trong sách. Càng làm ông ta mừng rỡ hơn là, nếu như cần ngựa máy dừng bức, chỉ cần ấn lưỡi của nó, là có thể khóa cơ quan, hoàn toàn phù hợp ghi chép trong sách.
Chơi với trâu gỗ ngựa máy chán chê hết một lượt, Âu Dương Tất Tiến nhìn Thẩm Mặc nói:
- Chỉ cần ngươi giải quyết được vấn đề cuối cùng thì ta không còn gì để nói, thừa nhận đây chính là trâu gỗ ngựa máy của Gia Cát võ hầu.
- Xin bộ đường cứ nói.
- Đường vào Thục khó, khó hơn lên trời, cái thứ này có hiệu quả trên đất bằng, thế nhưng tới vùng núi quanh có ngoằn ngoèo thì còn dùng được nữa không?
Thẩm Mặc đáp:
- Vậy phải thử xem, thời gian trước trời đổ mưa lớn, mấy gian phòng cũ phía tây nhà hạ quan bị sập, mấy hôm trước mới chuyển gạch ngói về, đang chất đống ở đó đợi khai công.
Nói rồi cầm lấy càng trâu gỗ:
- Không bằng chúng ta điều khiển trâu gỗ ngựa máy đi thực nghiệm một chút, xem xem có được hay không.
Những nhà phát minh kiểu như Âu Dương Tất Tiến phản cảm nhất là hạng "ngồi không phán bừa". Trong con mắt ông ta, quan viên toàn triều thà ngồi nói tràng giang đại hải cả ngày trời, chứ không muốn động tay vào một việc, toàn là hạng làm lỡ việc nước. Cho nên thái độ không tranh cãi dùng sự thực nói chuyện thực sự hợp khẩu vị Âu Dương Tất Tiến, ông ta cười khà khà nói:
- Vậy cung kinh không bằng tuân lệnh.
Rồi dắt ngựa máy theo y tới tây khóa viện.
Hạ nhân trong phủ sớm đã nhận được lệnh, ngoại trừ mấy vệ sĩ ra, toàn bộ đều không được rời phòng, cho nên trên đường không có người nhìn ngó vây xem, chỉ có những vệ sĩ đã ở đó lấy gạch ngói xếp thành đoạn "đường núi" dài ba trược, rộng ba xích, gập ghềnh khúc khuỷu, mô phỏng sạn đạo đất Thục.
Thẩm Mặc tìm một vệ sĩ sức khỏe tốt nhất, bảo hắn đặt 30 viên gạnh lên một cái xe đẩy nhỏ một bánh, bảo hắn đẩy lên sạn đạo.
Vệ sĩ đó phụng lệnh làm theo, nhưng phát hiện ra chiếc xe đẩy nhỏ đi vững vàng mà như bay trên đất bằng, một khi gặp phải loại địa hình mấp mô này là lập tức "chùn chân" ngay ...
Khi đi xuống kéo mạnh còn miễn cưỡng được, nhưng khi lên dốc thì trực tiếp "chết máy" luôn, chỉ bậc cao bằng hai viên gạch thôi cũng không sao đẩy lên được.
Nhìn vệ sĩ kia dồn sức tới đỏ mặt, Thẩm Mặc sai người đi lên giúp, kéo xe ở đằng trước nhưng vẫn không sao kéo lên được. Chỉ đành lại thêm một người nữa, ba người vừa kéo vừa đẩy, dùng hết sức bình sinh mới đưa được xe lên bậc, vừa định thở dài thì bị lật xe...
Rốt cuộc xe đẩy đã thất bại, tiếp theo là tới trâu gỗ ngựa máy rồi, Thẩm Mặc điều khiển trâu gỗ chở hơn 650 cân gạch, nhẹ nhàng thoải mái đi trên đoạn "sạn đạo" mô mô này như đi trên đất bằng, không quá mức bất tiện ...
Âu Dương Tất Tiến cũng điều khiển ngựa máy đi qua đi lại "sạn đạo" mấy lượt, cuối cùng khâm phục nói:
- Ở trên đất bằng, thứ trâu gỗ ngựa máy này kỳ thực không được tiện lợi như xe đẩy một bánh, nhưng tới loại được núi lên xuống gấp ghềnh này thì ưu thế của nói đã được thể hiện ra rồi ... Chẳng trách Gia Cát võ hầu tạo ra thứ này, tác dụng là vận chuyện quân lương trên sạn đạo gập ghềnh thôi.
Thẩm Mặc nghe thế mỉm cười nói:
- Xem ra bộ đường thựa nhận đây chính là trâu gỗ ngựa máy của Gia Cảt Lượng rồi.
Âu Dương Tất Tiến gật mạnh đầu:
- Đúng thế, chính là nó.
Rồi thi lễ thật sâu:
- Mong được Thẩm đại nhân chỉ giáo cho cấu tạo bên trong của thứ này như thế nào.
Âu Dương Tất Tiến ngồi trong thư phòng của Thẩm Mặc, nhanh gọn đi vào đề:
- Lão phu từng nói trước, ai giúp lão phu giải được câu đố về trâu gỗ ngựa máy, ta sẽ đồng ý một điều kiện, nhưng phải trong năng lực của ta, hơn nữa phải hợp pháp. Vậy xin mời Thẩm đại nhân nói đi, chỉ cần phù hợp với hai điều này, lão phu nhất định đồng ý.
- Điều đó là hiển nhiên rồi.
Thẩm Mặc lấy một phong bì màu đỏ từ trên bàn, dùng hai tay đưa cho Âu Dương Tất Tiến:
- Hạ quan hi vọng ngài có thể nhận lời mời làm viện trưởng của viện nghiên cứu Tô Châu.
- Viện nghiên cứu gì?
Âu Dương Tất Tiến nhận lấy thư mời, thắc mắc.
Thẩm Mặc liền đem tình hình của viện nghiên cứu kể với Âu Dương Tất Tiến, nói:
- Từ xưa tới nay người ta chỉ coi trọng kinh học văn chương, còn tất cả đều là thứ bỏ đi, mỗi người đọc sách là cao quý. Thân là người được hưởng lợi từ loại quan điểm này, nhưng hạ quan nói, đây là cách nhìn cực đoan phiến diện, thậm chí là sai lầm.
Âu Dương Tất Tiến sắc mặt có chút kích động, nhưng vẫn cố kiềm chế:
- Nguyện nghe kỹ hơn.
- Vào thời thượng cổ viễn cổ, không có Toại Nhân thị dạy cho chúng ta cách lấy lửa, chúng ta chỉ có thể ăn sống nuốt tươi, không có Nữ Oa dạy chúng ta làm y phục, chúng ta chỉ có thể ở trần. Ăn lông ở lỗ chẳng khác gì cầm thú. Không Có Hữu Sào dạy chúng ta làm nhà, chúng ta chỉ biết ở trong động đá, chẳng thể ra khỏi rừng rú, tới đồng bằng phát triển văn minh. Không có Thần Nông dạy chúng ta cày cấy, chúng ta cũng chẳng thể tồn tại ở đồng bằng chứ đừng nói tới phát triển văn minh. Không có Phục Hi dạy chúng ta viết chữ, văn minh của chúng ta làm sao truyền bá và phát triển được?
Thẩm Mặc diễn thuyết:
- Toại Nhân, Phục Hi, Nữ Oa, Hữu Sào, Thần Nông, những bậc tiên hièn thược cổ sinh trước cả Khổng Mạnh, họ dạy cho chúng ta kỹ nghệ, để chúng ta thoát khỏi mông muội, hướng tới văn minh. Công đức này có nhà triết học có thể bì được sao?
****Toại Nhân thị : Một trong Tam hoàng, tọa là khoan gỗ lấy lửa, nhân là người trong Nhân - Địa - Nhân.
Hữu Sào: Ngũ đế, dậy làm nhà trên cây tránh thú dữ, sau đó ông dạy đốn gỗ làm nhà.
Âu Dương Tất Tiến lắc đầu:
- Không so được.
- Không phải là hạ quan hạ thấp Khổng Mạnh lão Trang, mà là muốn nói lên một chân lý, thúc đẩy sự phát triển Hoa Hạ, trừ tư tưởng triết học rực rỡ, còn có những nhà phát minh vĩ đại bị coi thường một cách nghiêm trọng. Không biết luyện đồng, rèn sắt, không biết làm giấy in ấn, thì Tần Hán Đường Tống từ đâu mà ra? Sợ rằng sớm bị dị tộc tiêu diệt, chẳng còn Hoa Hạ nữa rồi.
Những lời này nếu như bị đám đọc sách đầu gỗ nghe xong, tất nhiên sẽ bị đám đông phê phán, thậm chí chỉ trích là tà đạo. Nhưng Âu Dương Tất Tiến như nói trúng vào đáy tâm hồn, không kìm được vỗ tay nói:
- Hay, nói rất hay. Đại Minh chúng ta muốn phục hưng, tuyệt đối không thể tách dời phát triển kỹ thuật.
Khi dịch bệnh trâu xảy ra, ông ta vùi đầu nghiên cứu máy cầy sức người chứ không phải giống quan viên khác cầu thần khấn phật, hi vọng trời cao phụ hộ, chính là bởi vì ông ta tin, thần tiên thánh nhân chỉ giải quyết vấn đề tư tưởng. Còn một khi gặp phải vấn đề hiện thực thì chịu chết.
Nhưng ông ta không phải là người đầu óc đơn giản, sau một hồi vui mừng, mau chóng trầm tĩnh lại, nhìn thư mời kia lần nữa, hỏi:
- Phải tới Tô Châu nhậm chức trước năm mới phải không?
Thẩm Mặc có chút xấu hổ, cười ngượng đáp:
- Đúng thế, gấp lắm.
Dù sao Âu Dương Tất Tiến đâu phải là nhà khoa học bình thường, ông ta là lại bộ thượng thư Đại Minh. Thẩm Mặc dùng hết tâm cơ, chẳng qua là chỉ để đàm phán dễ dàng hơn, tuyệt đối không cho rằng, bằng vào hai con trâu gỗ ngựa máy và lời diễn thuyết hùng hồn là đạt được mục đích.
Một con quả đen đứng trên cành cây ngoài thư phòng, ngoẹo đầu nhìn vào hai người ở trong thư phòng.
Thẩm Mặc nói:
- Nói thực lòng, hạ quan rất lo cho tình cảnh của bộ đường đại nhân.
- Lời này có ý gì?
Âu Dương Tất Tiến mặt bình tĩnh hỏi.
- Đại nhân cần cù tận tụy chức trách mấy chục năm, từ triều đường tới dân gian đều có tiếng tốt.
Thẩm Mặc khẽ than:
- Hạ quan thực không đành lòng thấy ngài tuổi già gặp họa, liên lụy tới con cháu..
Âu Dương Tất Tiến không hỏi tới nữa, trầm mặc chốc lát, xoa mái tóc, cười khổ nói:
- Lão phu tuổi sắp thất tuần, tấu chương xin đem xương già về quê cũng đã viết xong, thực chẳng còn muốn xen vào phong ba triều đình nữa. Nếu như Thẩm đại nhân muốn mượn chuyện này kéo lão phu về phía bên các vị, đấu với Nghiêm đảng, vậy lão phu chỉ đành nói một câu : Xin lỗi, khó mà tuân theo được.
