Xantrô dùng mưu phù phép Đulxinêa, cùng những sự việc khác vừa buồn cười, vừa có thật
Khi tới chương mười của pho sách lớn này, tác giả nói rằng ông có ý muốn bỏ qua, e rằng độc giả không tin, vì những hành động điên rồ của Đôn Kihôtê lên tới mức tột cùng của những hành động điên rồ nhất mà người đời có thể tưởng tượng được, thậm chí còn vượt xa trên hai tầm nỏ. Tuy nhiên, dù e ngại như vậy, ông vẫn ghi lại đúng như chàng đã làm, không thêm, không bớt một nguyên tử của sự thật, không sợ ai chê trách mình nói bịa. Ông làm như vậy là đúng vì chân lý dù mong manh đến đâu cũng không thể xóa nhòa được và vẫn nổi lên trên sự giả dối, giống như dầu nổi trên mặt nước vậy. Ông kể tiếp như sau: Đôn Kihôtê tạm nghỉ trong khu rừng nhỏ và ra lệnh cho Xantrô trở lại Tôbôxô. Chàng yêu cầu giám mã chỉ được quay trở về sau khi đã bày tỏ ý kiến của chàng với Đulxinêa, cầu xin nàng cho kẻ hiệp sĩ nô lệ được thắng lợi vẻ vang trong sự nghiệp khó khăn mà chàng sắp phải gánh vác, Xantrô hứa sẽ làm đúng lệnh của chủ và mang về một câu trả lời tốt lành y như lần trước 1.
- Con đi đi, Đôn Kihôtê bảo, và chớ bối rối khi đứng trước một nhan sắc chói lọi như ánh mặt trời. Con thật là giám mã tốt nhất trên đời này. Phải có trí nhớ tốt để ghi lại mọi sự việc xảy ra: nàng đã đón tiếp con như thế nào; nàng có thay đổi sắc mặt trong lúc con trình bày ý kiến của ta không; nếu nàng ngồi trên bệ cao dành cho các bà quyền quý, con phải để ý xem nàng có nhấp nhổm trên đệm không; nếu nàng nhắc đi nhắc lại hai ba lần câu trả lời, phải chú ý xem câu sau gay gắt hay dịu dàng hơn câu trước; nàng có đưa tay lên vuốt tóc không, mặc dù tóc nàng không rối; nói tóm lại, con hãy quan sát mọi hành động, cử chỉ của nàng vì nếu con kể lại đầy đủ, ta sẽ đoán được những ý nghĩ thầm kín trong con tim nàng trước tấm chân tình của ta. Xantrô, nếu con chưa biết thì con phải biết rằng trong tình yêu, những hành động và cử chỉ bên ngoài của các cặp tình nhân nói lên một cách chính xác những ý nghĩ của nội tâm. Bạn hãy đi đi; chúc bạn gặp may mắn hơn ta và mang về đây một thắng lợi lớn mà trong cảnh cô đơn cay đắng này, ta mong đợi và lo ngại không đạt được.
- Tôi xin đi và trở về sớm, Xantrô đáp. Ông chủ của tôi ơi, xin ngài hãy vui lên cho tim ngài nở nang ra vì chắc lúc này nó chỉ bé bằng hạt dẻ. Ngài nên biết rằng con người ta thường nói là trái tim vững vàng đập tan vận rủi, có tiếng chẳng có miếng 2. Người ta còn nói: khi không chẳng đợi chẳng chờ, thỏ rừng trong bụi bất ngờ thò ra. Tôi nói vậy vì rằng nếu đêm qua thầy trò ta tìm mãi không thấy cung điện của bà chủ, có khi giữa ban ngày ban mặt, nó thình lình hiện ra trước mắt tôi.
- Xantrô, Đôn Kihôtê nói, những câu tục ngữ của anh quả là hợp với công việc chúng ta đang bàn, khiến ta không còn phải cầu xin Chúa ban cho một hạnh phúc lớn hơn nữa.
Nghe xong, Xantrô quay lưng, giơ roi quất lừa. trong khu rừng nhỏ chỉ còn Đôn Kihôtê ngồi trên lưng ngựa, chân tựa vào bàn đạp, người tựa vào ngọn giáo, lòng buồn rầu trăm mối vấn vương. Nhưng ta hãy để chàng ở đó và hãy đi theo Xantrô Panxa lúc này đang băn khoăn suy nghĩ từ sau khi từ biệt chủ ra đi. Vừa ra khỏi rừng sồi, bác quay đầu lại, nhìn không thấy bóng dáng Đôn Kihôtê đâu nữa, bền xuống lừa, ngồi bên một gốc cây sồi, bắt đầu nói chuyện một mình như sau: "Nào ông bạn Xantrô, ta muốn biết ông đi đâu bây giờ? Phải chăng ông đi tìm con lừa bị mất? - Không đâu. Vậy thì ông đi tìm cái gì? - Nói để mà nói, tôi đi tìm một nàng công chúa, tìm sắc đẹp chói lọi như ánh mặt trời và tìm cả mặt trời. - Vậy ông đi tìm cái đó ở đâu? - Ở trong thành Tôbôxô vĩ đại chứ còn ở đâu nữa! - Thế thì ông đi tìm công chúa cho ai? - Cho hiệp sĩ trứ danh Đôn Kihôtê xứ Mantra, con người chuyên bênh vực kẻ hèn yếu, ai khát cho ăn, ai đói cho uống 3. Tất cả những cái đó đều rất tốt, song ông Xantrô có biết nhà công chúa ở đâu không? - Ông chủ tôi bảo rằng nơi ở của công chúa phải là một cung điện hoặc một tòa lâu đài tráng lệ. - Vậy chẳng hay ông đã gặp bà lần nào chưa? - Cả chủ tôi lẫn tôi đều chưa hề gặp. - Thế nếu dân chúng ở Tôbôxô biết rằng ông định tới đó để dụ dỗ các nàng công chúa và quấy quả các bà mệnh phụ, nếu họ lấy gậy phang vào xương sườn và đánh ông nhừ tử, liệu ông có nghĩ là họ làm đúng không? - Quả thật, họ làm như vậy rất đúng một khi họ không nghĩ rằng tôi chỉ là sứ giả, mà sứ giả thì không có lỗi gì hết. - Ông Xantrô, ông đừng tin vào điều đó vì người dân Mantra này tuy tốt bụng nhưng rất hung và không chịu để cho ai trêu chọc đâu. Lạy Chúa! Nếu họ đoán được ra ý đồ của ông, tôi cam đoan ông sẽ gặp chuyện chẳng lành. - Thế thì tôi xin lạy cả nón! Mặc xác chủ tôi! Tôi chả đi tìm bà ba chận hộ người khác đâu. Đi tìm Đulxinêa ở Tôbôxô, khác nào đáy biển mò kim. Ma quỷ nó nhập vào người tôi trong chuyện này đây".
Xantrô tự nói với mình như vậy và rút ra kết luận như sau, bác nói: "Thôi được, mọi chuyện trên đời đều có thuốc chữa, trừ cái chết. Dù muốn hay không, mọi người chúng ta đều phải chui qua cái ách của thần chết một khi cuộc đời kết thúc. Trong cả nghìn trường hợp, ta thấy rõ chủ ta quá điên rồ, còn ta cũng chẳng kém, thậm chí còn ngu ngốc hơn vì ta đã đi theo hầu hạ ông ta. Tục ngữ có câu: "Ngưu tầm ngưu, mã tầm mã", "Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng", thật chẳng sai chút nào. Một khi chủ ta điên rồ tới mức trông gà hóa cuốc, trắng nghĩ ra đen, đen nghĩ là trắng, cối xay gió thành người khổng lồ, con la của thầy tu thành lạc đà, đàn cừu thành đạo quân địch, cùng bao nhiêu những chuyện khác tương tự, khó gì ta chẳng làm cho ông ta tin rằng bất cứ cô gái quê nào đấy chính là bà Đulxinêa. Nếu ông ta không tin, mình sẽ thề; nếu ông ta cũng thề, mình sẽ gấp đôi, nếu ông ta khăng khăng mình cũng một mực khăng khăng, nhất định không chịu thua, muốn ra sao thì ra. Mình cứ khăng khăng thì lần sau ông ta mới không dám sai mình đi làm những việc như vậy nữa vì chẳng thấy ăn bổng lộc gì. Chưa biết chừng ông ta lại nghĩ rằng có một pháp sư xấu xa nào đó trong số những tên mà ông ta bảo là vẫn thù ghét ông ta, đã thay đổi mặt mũi của bà Đulxinêa để làm hại ông ta.
Nghĩ vậy, Xantrô Panxa càng cảm thấy lòng thanh thản, coi như sứ mệnh của mình đã hoàn thành. Bác ngồi nán lại đến tận chiều để Đôn Kihôtê tưởng rằng trong thời gian đó bác phải đi và trở về. Khi bác đứng dậy để leo lên con lừa thì may mắn làm sao, có ba cô thợ cày cưỡi ba con lừa từ phía Tôbôxô đi tới. Chỗ này, tác giả không nói rõ lừa cái hay lừa đực. Tuy nhiên có nhiều phần là lừa cái vì đàn bà nông thôn thường cưỡi lừa cái; tuy nhiên điều đó không quan trọng lắm, thiết tưởng không cần phải mất thời gian xác minh làm gì. Nhìn thấy ba cô thợ cày, Xantrô ba chân bốn cẳng trở về tìm Đôn Kihôtê lúc này đang thở dài than vãn mối tình si.
Thấy bác về, Đôn Kihôtê vội hỏi:
- Có tin gì đấy, Xantrô? Ta đánh dấu hôm nay bằng đá trắng hay đá đen?
- Tốt hơn hết là ngài đánh dấu bằng son như bảng niêm yết danh sách các ông tiến sĩ ở các trường đại học cho người xem bảng được rõ, Xantrô đáp.
- Vậy anh mang về những tin tốt lành, Đôn Kihôtê nói.
- Rất tốt lành, Xantrô đáp. Ngài chỉ việc thúc conRôxinantê phi ra giữa đồng thì sẽ nhìn thấy phu nhân Đulxinêa làng Tôbôxô đang cùng hai thị nữ tới gặp ngài.
- Lạy Chúa, Đôn Kihôtê kêu lên, anh bạn Xantrô nói gì vậy? Xin chớ đánh lừa ta, và cũng đừng lấy cái vui giả tạo để làm khuây khỏa nỗi buồn phiền thực sự của ta.
- Tôi đánh lừa ngài thì được cái gì cơ chứ, Xantrô đáp, nhất là ngài sắp biết được sự thật rồi. Xin ngài hãy thúc ngựa đi theo tôi, rồi ngài sẽ thấy công chúa của chúng ta ăn mặc trang điểm đúng như một bà công chúa vậy. Bà có hai thị nữ đeo đầy ngọc ngà châu báu, mặc toàn những hàng gấm nhiễu thượng hảo hạng, rực cả một góc trời. Tóc họ xõa xuống vai giống như những tia mặt trời lung linh trước gió. Tuyệt nhất là họ cưỡi ba con ngựa quý nom vô cùng đẹp mắt. Thật là những giai nhân tuyệt thế. Không tìm đâu hơn, nhất là công chúa Đulxinêa, bà chủ tôi, ai nom cũng phải mê mẩn tâm thần.
- Xantrô con, ta đi nào, Đôn Kihôtê bảo; và dễ thường con người đã có công mang về cho ta những tin vui bất ngờ này, ta hứa sẽ cho con món chiến lợi phẩm mà ta sẽ giành được trong cuộc phiêu lưu sắp tới; nếu con chưa bằng lòng, ta sẽ thêm cả lứa đẻ năm nay của ba con ngựa cái của ta nữa. Hẳn con biết chúng sắp đẻ trên cánh đồng cỏ làng ta.
- Tôi chỉ xin nhận lứa đẻ của ba con ngựa cái thôi, Xantrô đáp, vì chiến lợi phẩm của cuộc phiêu lưu đầu tiên chắc gì đã tốt.
Lúc này, hai thầy trò ra khỏi khu rừng thì vừa gặp ba cô gái quê đi tới. Đôn Kihôtê giương mắt nhìn suốt dọc con đường đi Tôbôxô song chỉ thấy có ba cô này thôi, chàng bối rối hỏi Xantrô:
- Anh có bảo các bà ấy đợi bên ngoài thành không?
- Sao lại ở bên ngoài thành? Xantrô đáp. Họa chăng mắt ngài ở đằng sau gáy nên mới không nhìn thấy các bà đang đi tới, rực rỡ như mặt trời giữa ngọ.
- Ta chỉ thấy có ba ả thợ cày cưỡi ba con lừa thôi, Đôn Kihôtê nói.
- Chúa cứu thoát con khỏi quỷ dữ! Xantrô kêu lên. Làm sao ngài có thể trông ba con ngựa cái trắng như tuyết thành ba con lừa được? Nếu quả thật như vậy, tôi xin vặt trụi hết bộ râu này.
- Anh bạn ạ, Đôn Kihôtê bảo Xantrô, ta cam đoan với anh rằng đúng là lừa đực hoặc cái, cũng như ta là Đôn Kihôtê và anh là Xantrô Panxa vậy, ít nhất, ta cũng nhìn thấy thế.
- Thôi ngài đừng nói nữa, Xantrô bảo, hãy giụi mắt và đến bái yết chủ nhân của linh hồn ngài đi. Bà đã tới rồi đấy.
Nói rồi, bác tiến lên trước để đón ba cô gái quê; bác nhảy xuống đất, chạy xuống nắm cổ lừa của một cô gái, quỳ hai gối xuống đất rồi nói:
- Kính thưa hoàng hậu, công chúa, xin nàng hãy vui lòng gia ơn tiếp đãi hiệp sĩ nô lệ của nàng đang đứng như phỗng đá, lòng dạ bồn chồn, tim ngừng đập trước sự hiện diện rực rỡ của nàng. Tôi là giám mã Xantrô Panxa, chàng là hiệp sĩ khốn khổ Đôn Kihôtê xứ Mantra, còn có tên là hiệp sĩ Mặt buồn.
Lúc này, Đôn Kihôtê đã quỳ xuống bên cạnh Xantrô; chàng ngơ ngác và bối rối nhìn con người mà Xantrô gọi là hoàng hậu, công nương. Trước mắt chàng là một cô gái nhà quê, diện mạo chẳng lấy gì làm đẹp đẽ cho lắm, mặt béo phị, mũi tẹt dính; khiến chàng hết sức kinh ngạc mà không dám hé răng. Ba cô thợ cày cũng không kém phần kinh ngạc khi thấy có hai người đàn ông coi bộ lạ lùng như vậy quỳ gối giữa đường ngăn một cô trong số bọn họ lại. Để phá tan sự im lặng, cô này cau có nói:
- Rõ tội nợ chưa! Tránh ra cho người ta đi nào, đang vội đây.
- Ôi! Công chúa, công nương thập toàn của thành Tôbôxô! Xantrô nói! Sao! Tấm lòng hào hiệp của nàng không rung động trước cột trụ của ngành hiệp sĩ giang hồ đang quỳ gối trước dung nhan tuyệt vời ư?
- Này, con lừa cái kia, chị đập vào mặt cho bây giờ! Gớm chưa, các ông tướng lại định trêu gái quê này đấy! Tưởng các chị không biết trả miếng hẳn? Muốn yên lành, xê ra cho các chị đi.
- Thôi đứng dậy, Đôn Kihôtê bảo Xantrô; rõ ràng thần May rủi chưa buông tha ta và đã chặn hết các con đường có thể mang lại cho tâm hồn yếu đuối của ta một niềm sung sướng nào. Còn nàng, hỡi con người đức hạnh cực kỳ, kiều diễm tuyệt vời trên thế gian, phương thuốc duy nhất cho trái tim khô héo thờ phụng nàng! Nếu như có một tên pháp sư tinh quái có thể theo đuổi riêng ta và che lấp đôi mắt ta bằng những đám mây đen và những màng mộng khiến ta đứng trước dung nhan tuyệt thế của nàng chỉ nhìn thấy hình dáng một cô thợ cày nghèo khổ, và nếu như hắn không thay đổi hình dạng của ta thành một con quái vật khiến nàng phát kinh tởm, xin nàng hãy nhìn ta bằng đôi mắt dịu hiền và tình tứ. Như nàng đã thấy, vì ta mang lòng ngưỡng mộ nàng mà đã tự hạ mình quy phục và quỳ gối trước hình hài xấu xí của nàng.
- Thôi đi, bố già ơi! Cô gái quê đáp, tôi chỉ quen nghe những lời cục mịch thôi. Nào, làm ơn tránh đường cho chúng tôi đi.
Xantrô nhảy tránh sang một bên cho họ đi, bác lấy làm hài lòng vì đã rút ra khỏi thế bí một cách tốt đẹp. Thoát nợ, cô gái quê bị Xantrô gán cho là Đulxinêa vội thúc lừa bằng cái đầu nhọn và phi thẳng ra đồng. Cảm thấy đầu gậy thúc mạnh hơn thường lệ, con vật ***g lên, vật luônĐulxinêa xuống đất. Thấy vậy, Đôn Kihôtê chạy lại đỡ nàng dậy; Xantrô cũng tới nâng bộ yên bị tuột xuống dưới bụng con vật và ghì chặt lại. Thấy Đôn Kihôtê định bế mình lên bộ yên lúc này đã trở về vị trí cũ, nàng Đulxinêa bị phù phép, đứng phắt dậy và, để miễn cho chàng khỏi phải làm việc đó, nàng lùi lại mấy bước để lấy đà rồi, hai tay túm chặt mông con lừa, nhảy phắt lên yên nhẹ nhàng như chim ưng, hai chân quặp lấy mình con vật như đàn ông vậy.
- Thánh thật! Bà chủ tôi nhanh như cắt, các kị sĩ cừ khôi ở Corđôba hay Mêhicô cũng phải tôn làm thầy. Thoắt cái là bà nhảy phốc lên yên và chẳng cần đinh thúc, bà bắt con ngựa quý phi nhanh như ngựa vằn; hai cô thị nữ của bà cũng chẳng chịu lép, phi như gió.
Quả thật, khi Đulxinêa nhảy lên ngựa, hai cô liền dượt theo như tên bắn, quá nửa dặm vẫn chưa quay đầu lại. Đôn Kihôtê nhìn cho đến khi họ mất hút mới quay lại bảo giám mã:
- Xantrô, anh nhìn thấy lũ pháp sư thù ghét ta chưa? Xem đây, chúng độc ác và căm thù ta đến mức không cho ta có hạnh phúc được nhìn khuôn mặt thật tình nương của ta. Quả thật ta sinh ra để tượng trưng cho sự đau khổ và để làm mục tiêu cho những mũi tên rủi ro nhằm vào. Xantrô, anh phải biết rằng lũ phản trắc đó không chỉ làm biến dạng nàng Đulxinêa của ta mà còn hóa nàng thành một con người hạ lưu xấu xí, như cô nhà quê nọ; không những thế, chúng còn làm mất ở nàng một nét riêng biệt của các mệnh phụ quyền quý, đó là mùi hương vì rằng các bà này luôn luôn sống giữa hoa thơm cỏ lạ. Xantrô, ta nói như vậy khi ta tới đỡ nàng Đulxinêa lên cái mà anh gọi là ngựa quý (dưới mắt ta, nó chỉ là một con lừa), có mùi tỏi xông lên làm ta phải nhức đầu và quặn đau từng khúc ruột.
- Lũ ********, Xantrô kêu lên, lũ pháp sư xấu xa và độc bụng kia! Mong sao chúng bay bị xâu cả vào một xiên như người ta xâu cá mòi vậy. Phải, lũ chúng bay khôn ngoan lắm, giỏi giang lắm và cũng gây nhiều tai họa lắm. Quân vô lại kia! Biến đôi mắt ngọc của bà chủ ta thành những mấu cây sồi điển điển, biến mái tóc vàng của bà thành những sợi lông đuôi bò đỏ hoe, biến những đường nét tuyệt đẹp thành xấu xí, như vậy chưa đủ sao? Nỡ nào chúng bay xúc phạm tới cả hương thơm trên người bà? Ít ra, khi ngửi thấy mùi thơm đó, người ta còn có thể đoán được con người thật nấp dưới cái vỏ xấu xí bên ngoài. Riêng ta thấy bà chẳng những không xấu xí mà rất đẹp là đằng khác, đã vậy, ở trên mép phải của bà có một nốt ruồi với bảy tám sợi lông vàng nom hệt như những sợi tơ vàng, dài tới hơn một gang tay, khiến bà đã đẹp lại càng xinh.
- Căn cứ vào sự đối xứng giữa mặt và thân thể người ta, Đôn Kihôtê nói, chắc là Đulxinêa còn có một nốt ruồi ở đùi cùng một bên với nốt ruồi ở mặt; tuy nhiên, lông mọc trên nốt ruồi không quá dài như anh tả đâu.
- Tôi có thể thưa với ngài là quả thật những sợi lông đó rất dài.
- Anh bạn ạ. Đôn Kihôtê bảo, ta tin lời anh vì rằng tất cả những cái gì tạo hóa đã ban cho nàng đều hoàn thiện hoàn mĩ cả; bởi thế, nếu nàng có một trăm nốt ruồi như anh đã tả đi chăng nữa, đó sẽ là những mặt trăng và những ngôi sao sáng lạn. Nhưng này, Xantrô, khi anh xếp lại bộ yên nom như yên lừa, anh có biết đó là loại yên nào không, yên thấp bằng da hay yên thường dùng cho đàn bà?
- Đó là loại yên cao, cốt bằng sắt, ngoài phủ một tấm vải trị giá bằng cả một nửa vương quốc, nom rất sang trọng, Xantrô đáp.
- Sao ta chẳng nhìn thấy gì cả! Đôn Kihôtê kêu lên. Thôi, ta nhắc lại và sẽ nhắc lại một nghìn lần rằng ta là con người bất hạnh nhất trên đời.
Bác giám mã quỷ quyệt phải cố bấm bụng nén cười trước những lời lẽ ngớ ngẩn của ông chủ bị lừa một cách tinh vi như vậy. Hai thầy trò tiếp tục bàn bạc hồi lâu rồi, người nhảy phắt lên ngựa, kẻ leo lên lừa, họ tiếp tục đi Xaragôxa, hy vọng tới đúng vào dịp thành phố nổi tiếng này mở hội hàng năm. Thế nhưng, trước khi tới đó, hai người còn gặp nhiều chuyện quan trọng khác đáng ghi nhớ và đáng đọc như ta sẽ thấy.
