Nói về cuộc gặp gỡ giữa chàng Đôn Kihôtê dũng cảm với cỗ xe của triều đình thần Chết
Đi đường, Đôn Kihôtê tỏ ra rất tư lự. Nghĩ tới lũ pháp sư định chơi khăm biến nàng Đulxinêa của chàng thành một cô nhà quê xấu xí, chàng không biết sẽ làm cách nào để cho nàng trở lại nguyên hình. Đầu óc vẫn còn vấn vương những ý nghĩ đó, tay chàng buông cương ngựa lúc nào không hay. Được thả lỏng, Rôxinantê đi một bước lại thả lỏng một bước để gặm cỏ non mọc đầy đồng.
Còn đang mải mê suy nghĩ, bỗng đâu tiếng của Xantrô Panxa vang lên làm chàng sực tỉnh:
- Thưa ngài, súc vật không biết buồn, chỉ con người ta mới biết buồn, song nếu như con người ta quá ư buồn phiền thì sẽ trở thành loài vật. Xin ngài hãy bình tâm lại và nắm chắc dây cương con Rôxinantê. Hãy trở lại tỉnh táo, sáng suốt và tỏ ra cả quyết cho đáng mặt một hiệp sĩ giang hồ. Thế là cái quái gì? Cớ sao phải ngã lòng! Chúng ta đang ở Tây Ban Nha chứ có đang ở bên Pháp đâu! Thà để cho quỷ xa tăng tha hết các bà trên đời này đi, vì rằng sức khỏe của hiệp sĩ giang hồ còn quý hơn mọi sự phù phép và mọi sự thay hình đổi dạng.
- Im đi, Xantrô, Đôn Kihôtê đáp lại bằng một giọng không êm ái lắm. Ta bảo anh im mồm đi và không được xúc phạm tới người bị phù phép. Chính ta đây đã gây ra cho nàng nỗi bất hạnh rủi ro này; chỉ vì kẻ xấu ghen ghét nên nàng đã gặp điều không may.
- Tôi cũng nghĩ vậy, Xantrô nói, có ai nhìn thấy nàng trước kia và nhìn thấy nàng ngày hôm nay mà không đau lòng không?
- Xantrô, anh có đủ thẩm quyền để nói câu đó; Đôn Kihôtê bảo; anh đã được nhìn thấy dung nhan nguyên vẹn của nàng vì khi đó anh chưa bị pháp thuật làm cho rối mắt và nàng cũng chưa thay hình đổi dạng. Sức mạnh độc hại của pháp thuật chỉ nhằm đả vào ta và đôi mắt ta mà thôi. Tuy nhiên, Xantrô ạ, có điều làm ta suy nghĩ, đó là anh đã tả không đúng về sắc đẹp của nàng vì nếu ta nhớ không nhầm, anh đã bảo rằng nàng có đôi mắt hại trai. Mắt giống hạt trai là mắt cá hồng chứ không phải mắt đàn bà. Theo ta, mắt nàng Đulxinêa phải là mắt bồ câu màu ngọc bích, với đôi lông mày hình cầu vồng; hãy chuyển những hạt trai đó từ đôi mắt sang hàm răng, vì chắc chắn anh đã nhầm với mắt nàng.
- Có thể lắm, Xantrô đáp, vì nhan sắc của bà đã làm tôi rối mắt cũng như hình thù xấu xí của bà đã làm ngài rối trí. Nhưng thôi, ta hãy nhờ Thượng đế phù hộ cho; Người nhìn thấu mọi việc xảy ra trên cõi khổ ải này của chúng ta, nơi mà hầu như việc gì cũng xen vào sự xấu xa, giả dối, lọc lừa. Thưa ngài, có một điều làm tôi băn khoăn suy nghĩ hơn cả là không hiểu ta sẽ làm ăn ra sao một khi ngài đánh bại một tên khổng lồ hoặc một hiệp sĩ và bắt chúng đến trình diện trước dung nhan của bà Đulxinêa. Tên khổng lồ hoặc anh hiệp sĩ khốn khổ bại trận kia tìm đâu cho thấy bà. Tôi tưởng tượng nhìn thấy họ đi lang thang khắp thành Tôbôxô như những thằng ngốc để đi tìm bà chủ Đulxinêa của tôi, và dù chúng có gặp bà ở giữa đường cũng chẳng nhận ra, khác nào chúng gặp bố tôi vậy.
- Xantrô ạ, có lẽ phép thuật không ảnh hưởng tới những tên khổng lồ và những hiệp sĩ bại trận, và một khi chúng đến trình diện, chắc chắn sẽ nhận ra nàng Đulxinêa. Khi nào ta đánh bại được một hay hai địch thủ đầu tiên, ta sẽ bắt chúng đi tìm nàng để xem chúng có nhận ra không, sau đó chúng phải trở về đây báo cáo cho ta tình hình diễn biến.
- Thưa ngài, tôi thấy ý kiến của ngài rất hay. Bằng mẹo đó, thầy trò ta sẽ đạt ý muốn. Nếu như bà ta chỉ thay hình đổi dạng trước mặt ngài tức là chỉ riêng ngài phải chịu nỗi bất hạnh. Bà Đulxinêa khỏe mạnh và yêu đời, thầy trò ta cứ yên trí đi tìm những chuyện phiêu lưu mạo hiểm, mặc cho thời gian giải quyết mọi chuyện, vì đó là phương tiện hiệu nghiệm nhất để dẹp tan mọi ưu phiền.
Đôn Kihôtê đang định lên tiếng trả lời Xantrô Panxa, bỗng đâu có một cỗ xe xuất hiện ngay phía trước, trên xe chất đầy những nhân vật kỳ lạ mà trí tưởng tượng có thể hình dung được. Đánh xe và điều khiển lừa kéo là một con quỷ xấu xí, xe để trần, chẳng có vải liếp che mui. Nhân vật thứ nhất xuất hiện trước mặt Đôn Kihôtê là thần Chết có bộ mặt người; một bên là thiên thần mang đôi cánh to vẽ sơn; một bên là một vị hoàng để đội vương miện nom như thể bằng vàng; dưới chân thần Chết là thần Cupiđô 1 không đeo dải bịt mắt nhưng có mang cung, tên và ống tên; lại có một hiệp sĩ mình đầy vũ khí, đầu đội chiếc mũ lông sặc sỡ thay cho mũ sắt; ngoài ra còn có một số nhân vật với y phục và hình thù khác nhau. Cảnh tượng bất kỳ này không làm cho Đôn Kihôtê bối rối và Xantrô lo sợ. Nhưng chàng hiệp sĩ lại thấy mừng, nghĩ rằng mình đã gặp được một chuyện phiêu lưu mạo hiểm mới nào đây. Với ý nghĩ đó và với tinh thần sẵn sàng lao vào mọi hiểm nghèo, chàng chặn cỗ xe lại, đùng đùng thét lớn:
- Tên phu xe hay con quỷ kia, dù mi là ai cũng phải khai ngay cho ta biết mi làm gì, ở đâu, cả đám trên xe là ai. Xe pháo gì mà trông cứ như thuyền của Carôn 2 vậy.
Con quỷ 3 dừng xe lại, từ tốn đáp:
- Thưa ngài, chúng tôi là những con hát gánh Angulô el Malô. Sáng nay, nhân tuần tám ngày kinh Thánh thể, chúng tôi có diễn vở Triều đình thần Chết tại một làng ở đằng sau quả đồi kia; chiều này, chúng tôi diễn lại vở kịch đó tại làng phía trước mặt đây. Để đỡ tốn công phải hóa trang lại trên đường đi, chúng tôi cứ để nguyên áo quần biểu diễn. Anh chàng trai trẻ kia sắm vai thần Chết, một anh khác sắm vai thiên thần, bà vợ ông bầu gánh hát kia là hoàng hậu, một người khác là lính, ông này là hoàng đế, còn tôi thủ vai con quỷ. Tôi là một trong những vai chính của vở kịch và trong gánh hát này, thường sắm những vai chính. Nếu ngài muốn biết gì thêm về chúng tôi, xin cứ hỏi, tôi sẽ trả lời đầy đủ. Việc gì tôi cũng biết, tôi là quỷ mà.
- Lấy danh dự của một hiệp sĩ giang hồ, Đôn Kihôtê nói, khi nhìn thấy cỗ xe, tôi cứ nghĩ mình gặp một chuyện phiêu lưu ghê gớm lắm đây. Lúc này, tôi muốn nói rằng cần phải sờ sự vật tận tay mới biết là mình đã nhầm. Thôi, chào những con người lương thiện, chúc các bạn vui vẻ tham gia ngày hội. Nếu các bạn thấy tôi có thể giúp ích gì cho các bạn, xin cứ bảo, tôi rất vui lòng vì hồi còn nhỏ, tôi rất thích chơi trò hóa trang và thời niên thiếu, tôi cũng rất mê xem kịch.
Hai bên còn đang trao đổi, run rủi sao có một diễn viên trong gánh hát đi tới; anh chàng này ăn mặc rất ngộ nghĩnh, chuông khánh đầy người, tay cầm một cái gậy có ba quả bong bóng bò to phồng treo lơ lửng trên đầu. Khi tới trước mặt Đôn Kihôtê, anh ta vừa nhẩy nhót vừa vung gậy múa tít, ba quả bóng bỗng đập chan chát xuống đất, chuông khánh rung lên. Trước cảnh tượng hãi hùng đó, con Rôxinantê phát hoảng, chồm lên khiến Đôn Kihôtê không sao ghìm được, thế là nó băng qua cánh đồng với một sự lẹ làng mà ta không hi vọng ở một thân hình xương xẩu như vậy. Thấy chủ có nguy cơ sắp ngã, Xantrô từ trên lưng lừa nhảy vội xuống, ba chân bốn cẳng chạy theo để cứu, tới nơi thì Đôn Kihôtê đã nằm kềnh dưới đất cùng với con ngựa. Âu cũng là kết quả tự nhiên với những hành động hăng hái và táo bạo của Rôxinantê.
Xantrô vừa đặt chân xuống đất để đi cứu Đôn Kihôtê, chú hề múa bong bóng bèn nhảy tót lên lưng con lừa, cứ nhè ba quả bong bóng vào người nó mà quật. Con vật, sợ hơn là đau, phi như bay về phía làng sắp mở hội. Nhìn đi thấy con lừa của mình đang biến mất, ngoảnh lại thấy ông chủ đang nằm dưới đất, Xantrô không biết giải quyết vấn đề nào trước. Nhưng vốn là một giám mã trung thành, một nô bộc có nghĩa tình của bác đối với chủ đã thắng tình thương con lừa, tuy rằng mỗi khi thấy quả bong bóng bay lên trời rồi lại ập xuống mông nó, bác cảm thấy đau lòng xót dạ muốn chết, mong sao những ngón đòn đó nhè vào con ngươi mình còn hơn nhè vào sợi lông đuôi bé nhỏ của con vật. Lòng buồn rười rượi, bác lại chỗ Đôn Kihôtê nằm thì thấy tình trạng của chủ bị đát quá sức tưởng tượng; bác đỡ chàng leo lên con Rôxinantê và bảo:
- Thưa ngài, con quỷ đem mất lừa đi rồi.
- Quỷ nào? Đôn Kihôtê hỏi.
- Con quỷ có những cái bong bóng ấy mà, Xantrô đáp.
- Thế thì ta sẽ đòi lại, Đôn Kihôtê bảo, dù nó mang con lừa đi trốn trong những hầm sâu kín nhất của địa ngục, Xantrô, hãy theo ta. Xe của chúng đi chậm và ta sẽ đền bù sự mất mát của anh bằng những con la kéo chiếc xe đó.
- Ngài ơi, ngài chả cần phải ra tay làm việc đó, Xantrô nói; xin ngài hãy nguôi giận vì tôi thấy hình như con quỷ đã thả lừa ra, và con vật đang quay đầu về chuồng.
Quả thật như vậy; nguyên nhân là con quỷ cũng ngã theo con lừa, bắt chước Đôn Kihôtê và Rôxinantê. Và thế là con quỷ phải cuốc bộ đến làng, còn con lừa quay về với chủ nó.
- Dù sao cũng phải trừng trị sự láo xược của con quỷ này bằng cách hỏi tội một trong số những tên ở trên xe, dù kẻ đó là hoàng đế, Đôn Kihôtê nói.
- Thôi xin ngài từ bỏ ý định ấy đi, Xantrô nói, và hãy nghe lời tôi đây: không bao giờ nên tranh cãi với đám con hát vì chúng được ưu đãi lắm. Tôi đã thấy có đứa bị bắt vì giết hai mạng người, thế mà rồi nó lại được tha bổng, chẳng mất xu nào cả. Ngài phải biết rằng bọn họ là những người mang lại sự vui nhộn cho nên ai cũng quý trọng, ai cũng che chở, giúp đỡ, yêu mến. Nếu họ thuộc những gánh hát lớn được phép của Đức vua thì còn hơn thế nữa, trông người nào ăn mặc, nói năng cũng như ông hoàng bà chúa cả.
- Mặc, Đôn Kihôtê nói, ta không thể để con quỷ nhả nhớt kia tự do chế giễu ta dù cho cả loài người bênh vực nó.
Nói rồi, chàng đuổi theo cỗ xe lúc này đã đi gần tới làng; tới nơi, chàng lớn tiếng thét:
- Dừng lại, chờ lấy, hỡi đám tiện dân nhả nhớt kia, để ta dạy cho các người cách đối xử với những con lừa và những con vật dành cho các giám mã của các hiệp sĩ giang hồ cưỡi.
Đôn Kihôtê thét rất to khiến mọi người trên xe đều nghe rõ. Trước lời lẽ hung hăng của Đôn Kihôtê, bọn này đoán biết được ý đồ của chàng. Lập tức, họ nhảy xuống đất, trước tiên là thần Chết, theo sau là hoàng đế, rồi đến con quỷ đánh xe và thiên thần, kể cả hoàng hậu và thần ái tình, tất cả lăm lăm cầm đá dàn thành thế trận, sẵn sàng đón tiếp Đôn Kihôtê bằng những viên đá nhọn hoắt. Nhìn tư thế hiên ngang của đội kỵ binh này, người nào người nấy giơ tay cao sắp sửa lăn những viên đá vào mình, Đôn Kihôtê ghì chặt cương con Rôxinantê lại để nghĩ cách tấn công nào đỡ nguy hiểm nhất cho bản thân. Vào lúc đó, Xantrô tới; thấy chủ sắp xông vào đội quân hàng ngũ tề chỉnh, bác nói:
- Ông chủ ơi, làm một việc như vậy thật là quá điên rồ. Xin ngài hãy nghĩ rằng không có một thứ vũ khí tự vệ nào trên đời này có thể chống lại được những hòn đá lớn, đá nhỏ kia đâu, trừ phi rúc vào một quả chuông bằng đồng. Ngài nên nghĩ thêm rằng một người chọi với cả đạo quân gồm có thần Chết, lại có cả hoàng đế tham gia và các thiên thần tốt cũng như xấu phù trợ thì không phải là can đảm mà là liều lĩnh. Nếu như những lý do đó không đủ để ngài dừng tay lại, xin ngài biết cho rằng trong tất cả đám này, dù họ có vẻ vua, chúa, hoàng đế thật, song không có ai là hiệp sĩ giang hồ cả.
- Xantrô, anh đã đưa ra lý do vững chắc khiến ta có thể và phải thay đổi quyết định không thể lay chuyển của ta, Đôn Kihôtê bảo. Như ta đã nhiều lần nói với anh, ta không thể và không được rút gươm đánh một kẻ không phải là hiệp sĩ. Đấy là việc của anh nếu như anh muốn báo thù cho con lừa bị xúc phạm. Còn ta, ta sẽ đứng ngoài ủng hộ anh bằng những câu nói và lời khuyên bổ ích.
- Có gì mà phải báo thù, Xantrô đáp; một con chiên ngoan đạo không trả thù khi bị xúc phạm; không những thế, tôi sẽ điều đình với con lừa để cho tôi giải quyết việc xúc phạm này theo ý muốn của tôi, tức là sống yên lành những ngày mà Chúa cho tôi được sống.
- Ôi, Xantrô, anh thật hiền lành, khôn ngoan, mộ đạo và trung thực. Nếu anh đã quyết định như vậy thì thôi; ta không đếm xỉa gì đến lũ ma quái này nữa. Thầy trò ta hãy lên đường đi tìm những chuyện phiêu lưu mạo hiểm hay ho hơn. Ta cảm thấy đất này không thiếu những chuyện kỳ lạ đâu.
Nói rồi, Đôn Kihôtê quay ngựa, Xantrô thu hồi con lừa của mình. Thần Chết và cả đội kỵ binh đặc biệt cũng lên xe tiếp tục của hành trình. Và thế là cuộc gặp gỡ rùng rợn với cỗ xe thần Chết đã kết thúc một cách tốt đẹp nhờ có lời khuyên bổ ích của Xantrô Panxa. Nhưng hôm sau, Đôn Kihôtê lại gặp một hiệp sĩ giang hồ si tình, chuyện này cũng hồi hộp không kém chuyện trên.
