Phúc Hỉ Trai dần đi vào nề nếp, thoáng cái đã đến tháng Sáu. Ba tháng qua, cả nhà mệt nhọc, nhưng thu nhập không phụ công sức, lãi ròng gần năm mươi lượng bạc.
Đúng lúc này, tin tức về kỳ viện thí truyền ra – ấn định vào mồng sáu tháng Tám. Mỗi hai năm, thời gian viện thí khác nhau, do học chính ở các phủ thành luân phiên chủ trì. Lần trước viện thí chậm hơn lần này mười ngày, nên người dự thi chẳng quá ngạc nhiên, chỉ than thời gian còn lại quá ít.
Chỉ còn hai tháng, Dương Diệp mang bốn mươi lượng trả nợ Bàng Triển Trung ở Phượng Hương Lâu, từ chức để chuyên tâm ôn thi.
Tháng trước, Dương Diệp đã tính từ chức, tìm người giữ sổ thay. Người mới hơi chậm chạp, nhưng chịu khó, đã nắm cơ bản việc ở tửu lâu, nên hắn rời đi suôn sẻ. Bàng Triển Trung dù tiếc, cũng không giữ được. Người ta đi thi, chẳng lẽ cả đời tính sổ? Huống chi Dương Diệp có Phúc Hỉ Trai, giữ lại e là xem thường nhân tài.
Cùng làm nửa năm, người trong tửu lâu luyến tiếc Dương Diệp, tiễn biệt nồng nhiệt. Hoàng Tiến cười: "Dương tiên sinh có tiệm ở huyện thành, làm ăn như mặt trời ban trưa. Sớm muộn mua được tòa nhà, lo gì không gặp lại?"
Mọi người nghe, lòng nhẹ nhõm hơn.
Trả nợ xong, Dương Diệp bước chân nhẹ nhàng, nhưng không dám lơi lỏng. Hắn đến lễ phòng huyện báo danh viện thí. Báo danh giống huyện thí, cần năm người cùng cam kết lẫn nhau, một *lẫm sinh đảm bảo, kiểm tra quê quán, xuất thân, tang kỳ phụ mẫu... Dương Diệp tự học, không ở học đường, nên tìm người cùng cam kết và lẫm sinh khó hơn, nhưng chẳng phải việc lớn. Người dự thi đông, chẳng lo thiếu người. Lẫm sinh chỉ cần tốn ít tiền là xong.
*"Lẫm sinh" (廩生) là một danh hiệu trong chế độ khoa cử thời xưa
"Lẫm" (廩) nghĩa là kho thóc, lương thực nhà nước cấp phát.
"Sinh" là học sinh, nho sinh.
Vậy "lẫm sinh" chính là nho sinh được triều đình cấp lương gạo hằng tháng để chuyên tâm đọc sách, học hành, chuẩn bị đi thi.
Họ thường là những người đã thi đỗ sinh đồ (tú tài), sau đó trong kỳ khảo hạch được chọn vào danh sách cống sinh được hưởng bổng lộc.
Nói nôm na: lẫm sinh = "nho sinh hưởng lộc", giống như học bổng của nhà nước nuôi ăn học.
Thôn Táo Trang có hai đồng sinh, Trương Dứu cũng dự viện thí. Dương Diệp cân nhắc cùng cam kết với hắn. Khi đến Say Tiêu Lâu, hắn gặp Trương Dứu.
Lâu rồi không gặp, dù cùng thôn, Trương Dứu đi xe ngựa, họ đi xe bò, khó chạm mặt. Nay Trương Dứu mặc tơ lụa cắt khéo, đeo ngọc bội trắng, tuy ngọc kém, nhìn xa trông khí thế, trông như công tử huyện thành, chẳng còn dáng thư sinh nghèo khó.
Trương Dứu tiễn ba người ra khỏi tửu lâu, cúi đầu khom lưng, cung kính. Người dẫn đầu, trung niên râu dài, vuốt râu, phong thái nho nhã, cảm ơn Trương Dứu rồi cùng hai người kia nghênh ngang rời đi.
Trương Dứu nhìn theo, quay lại thấy Dương Diệp gần đó. Hắn vuốt tay áo, ra vẻ, bước tới: "Không ngờ Dương huynh ở đây."
Dương Diệp đáp: "Vừa ra từ Phượng Hương Lâu, đang trên đường về."
Trương Dứu nói: "Phượng Hương Lâu trọng dụng Dương huynh, từ chức thật đáng tiếc. Nhưng người đọc sách vì khoa cử, nay viện thí đến gần, nên từ chức để ôn tập. Dương huynh từng dự viện thí, nếu năm nay chỉ tích lũy kinh nghiệm, lại phải chờ hai năm nữa."
Hắn thêm: "À, Dương huynh nên tìm người cùng cam kết sớm. Ta định cùng cam kết với huynh, nhưng Lưu công tử ở Đồng Hoa Lâu mời ta, ta không tiện từ chối."
Dương Diệp nói: "Cảm ơn Trương huynh quan tâm. Ta đã có người cùng cam kết, tìm thêm người khác là được, chẳng phải việc lớn."
Trương Dứu cười nhạt: "Vậy chúc Dương huynh đạt thành tích tốt."
Chia tay, Dương Diệp bỏ ý định cùng cam kết với Trương Dứu.
Hắn ghé Phúc Hỉ Trai. Có Hứa Thu Hà giúp, tiệm đỡ bận hơn. Dương Thành tính sổ, Hứa Thu Hà tiếp khách, A Hỉ ở góc yên tĩnh gói bánh.
A Hỉ khéo tay, gói bánh đẹp mắt. Nếu khách mua tặng người thương, cậu dùng dây màu buộc nơ bướm, nhàn rỗi thì đan nút phúc treo ngoài hộp. Bánh vốn tinh xảo, trang trí càng bắt mắt.
A Hỉ ít nói, không giao lưu nhiều, tính cách không hợp với tiệm buôn, nhưng tay nghề khéo léo, dáng ưa nhìn, chẳng những không làm khách khó chịu, mà còn thu hút người nhờ gói bánh. Khách thường báo trước, A Hỉ hỏi rõ tặng ai, từ đó có những cách trang trí khác nhau, khi lấy bánh khách luôn ngạc nhiên, vui vẻ. Gói bánh phiền toái, nhưng lại giúp làm ăn tốt, khách quen đông, gói bánh trở thành đặc trưng của Phúc Hỉ Trai. Có khách hài lòng, còn thưởng thêm bạc.
Dương Diệp đến, tiệm khá vắng. Dương Thành tính sổ, Hứa Thu Hà lau quầy, A Hỉ đứng trước một đại thẩm phúc hậu, che gần hết người cậu.
"Lúc uống trà ta nghe mọi người khen bánh Phúc Hỉ Trai gói đẹp, hôm nay tận mắt thấy quả không sai" đại thẩm nói. "Bà mối bàn hôn sự cho con trai ta, mọi thứ đều tốt. Hôm nay đi xem mắt, mang bánh này, ta hào phóng ra tay, cô nương ắt sẽ thích. Giá tiệm cao, nhưng đáng đồng tiền."
A Hỉ buộc nơ đỏ, đặt hộp bánh trước mặt đại thẩm, nói: "Xong rồi."
Thường bánh không cần hộp, muốn hộp tốn thêm tiền, ít ai chịu chi, trừ khi đi biếu tặng. Đại thẩm vui vẻ cầm hộp, ngắm nghía, rất hài lòng, cảm ơn A Hỉ, rồi hỏi nhỏ: "Tiểu ca nhi xinh đẹp, khéo léo, có hôn phối chưa?"
A Hỉ mở to mắt, vội nói: "Có.....có rồi."
Đại thẩm tưởng cậu thẹn, cười lớn: "Câu nệ thế, chắc chưa có. Thím biết nhiều công tử huyện thành, với điều kiện của ngươi, tìm được một phu quân tốt thì không thành vấn đề."
Hứa Thu Hà nghe, bỏ giẻ lau, nhìn Dương Diệp gần đó, cười trêu.
"Đại thẩm mua bánh thì mua, sao lại định bắt cóc phu lang ta?" Dương Diệp khoanh tay bước tới.
A Hỉ thấy Dương Diệp, nắm tay áo hắn, chạy ra núp sau lưng. Đại thẩm thấy hai người thân mật, A Hỉ từ lạnh nhạt hóa rạng rỡ khi thấy Dương Diệp đến, biết mình lỡ lời, cười tự vỗ miệng: "Coi miệng ta, thấy ca nhi tốt là muốn làm mai. Tưởng tiểu ca nhi còn trẻ, chưa thành thân."
Dương Diệp cười, vuốt tóc A Hỉ: "Phu lang ta diện mạo xinh đẹp, tất nhiên phải cưới sớm."
Đại thẩm ôm hộp, cười: "Vợ chồng son thật tốt. Nếu hôn sự con trai ta thành, ta sẽ quay lại mua bánh."
Hứa Thu Hà tiễn khách. A Hỉ hỏi: "Khát không? Em đi rót trà."
Dương Diệp nói: "Lát nữa ta đi cửa hàng giấy bút tìm người, em kiểm bánh gói, rồi cùng ta ra ngoài. Ta tự đi rót nước."
A Hỉ vâng lời, đi lấy bánh gói.
Dương Thành từ trong quầy đi ra: "Việc Phượng Hương Lâu xong chưa?"
"Xong rồi. Giờ ta tìm người cùng cam kết và tú tài đảm bảo," Dương Diệp đáp.
Gần thi, cửa hàng giấy bút đông người. Dương Diệp tránh giờ cao điểm, đi vào buổi trưa. Sách thi tú tài như tuyển tập đề năm trước giá một lượng bạc, vẫn bán hết. Dương Diệp mua bút mực, giấy tốt, hai tập thơ thi.
Tú tài tiệm nhớ Dương Diệp, dù hắn chỉ ghé lần trước. Hắn hỏi: "Không mua Thánh Dụ Quảng Huấn?"
Dương Diệp đáp: "Thi viện thí lần trước, nhà đã có."
Tú tài gật đầu, không hỏi thêm, chỉ dặn: "Có kinh nghiệm, khả năng đậu cao. Ôn tập kỹ, giữ tâm thái thoải mái, ăn như ngày thường. Năm ngoái, có người dự thi nghèo, trước thi nhà mua thịt, lâu không ăn mặn, đến ngày thi khó chịu, tinh thần sụp đổ"
Dương Diệp biết, không để tâm, nhưng A Hỉ nghe rất nghiêm túc.
Tú tài nói nhiều, đến khi Dương Diệp đưa bánh, hắn mới nhận. Người huyện thành đều biết Phúc Hỉ Trai, bánh ngon nhưng đắt, người đọc sách ít tiền mua. Thấy Dương Diệp mang bánh, tú tài nghĩ hắn gia thế tốt, hỏi: "Đồng sinh muốn nhập học bái sư?"
Dương Diệp nói: "Gần viện thí, ta chưa muốn nhập học. Nghe tú tài tiên sinh quen biết rộng, nhờ tìm bốn người cùng cam kết và một tú tài."
Tú tài liếc hộp bánh tinh xảo, thèm thuồng. Nghe học sinh khen bánh Phúc Hỉ Trai, hắn tò mò muốn thử. Việc Dương Diệp nhờ nằm trong khả năng, hắn nhận bánh, nói: "Đồng sinh khách sáo. Ta chỉ là tú tài thường, không đạt lẫm sinh, nhưng bạn thi có lẫm sinh, để ta giới thiệu. Người dự thi càng dễ, mai đến học đường, ta chỉ bốn người."
"Vậy thì tốt quá. Đa tạ tú tài tiên sinh," Dương Diệp nói.
Ngày sau, học sinh học đường báo danh. Dương Diệp đi theo, xếp hàng điền lý lịch, đích thân khai báo người cùng cam kết, cam kết, xong báo danh. Nghe mọi người thảo luận, một thư sinh cùng cam kết với hắn học giỏi, đứng đầu huyện thí và phủ thí, có thể là án đầu viện thí.
Nhưng lạ là người dự thi không kính nể, mà khinh miệt. Khi biết thư sinh là ai, Dương Diệp hiểu. Thư sinh mười sáu, mười bảy, mặc áo dài cũ, tay áo ngắn, vá víu, đứng giữa đám người dự thi nhìn vô cùng nổi bật.
Học sinh học đường tụm năm tụm ba, chỉ thư sinh bị cô lập. Dương Diệp không khinh người nghèo, tiến lên chào: "Tại hạ Dương Diệp, lần này cùng huynh đài cam kết."
Thư sinh, lâu không ai bắt chuyện, giật mình, thấy tên Dương Diệp trên bảng cùng cam kết, vội chắp tay: "Tại hạ Ôn Hàn, may mắn cùng Dương huynh."
Dương Diệp ăn mặc giản dị, nhưng so với Ôn Hàn, đã là tốt lắm. Ôn Hàn quen bị khinh, rụt rè. Dương Diệp hỏi: "Ôn huynh người phương nào?"
Ôn Hàn ngập ngừng, thấy Dương Diệp không khinh mình, nhỏ giọng nói: "Tại hạ ở Xa Nham thôn."
Dương Diệp biết Xa Nham thôn, cách huyện thành hai canh giờ, đất đá nhiều, ruộng ít, nổi tiếng nghèo. Hắn nói: "Ta ở thôn Táo Trang, trước vì sinh kế nên làm việc ở huyện thành, hay qua lại."
Nói chuyện đơn giản, Ôn Hàn thấy Dương Diệp bình dị, dễ gần, nói nhiều hơn thường lệ. Hai người trò chuyện hòa hợp, đến khi báo danh xong mới chia tay ngoài lễ phòng.
Dương Diệp đi, một công tử học đường cất giọng: "Không ngờ lão bản Phúc Hỉ Trai lại coi trọng kẻ nghèo kiết. Phẩm hạnh cao khiết thật."
Ôn Hàn quen bị mỉa, nghe ra giọng chua chát, nhưng không biết Phúc Hỉ Trai. Tên tiệm phong nhã, hắn không nghĩ nhiều, chỉ vui vì có người kết giao.
Hai tháng trôi nhanh, Dương Diệp ngoài làm bánh hoa hồng, chủ yếu là đọc sách, viết chữ. A Hỉ thì ngược lại, mỗi ngày đều đi huyện giúp tiệm, Dương Diệp ở nhà, đôi khi thu mua sắn. Hắn không cổ hủ, chẳng chê A Hỉ ra ngoài làm viêc, nhưng thiếu cậu, nhà ảm đạm hẳn.
Trước viện thí một ngày, A Hỉ nghỉ làm ở tiệm, ở nhà chuẩn bị dụng cụ thi cho hắn. Cậu kiểm giấy, bút mực, bỏ vào rổ, đếm đi đếm lại, sợ thiếu. Lo thi cử mệt, họ đến huyện sớm, ngủ ở tiệm.
Tháng Tám, hừng đông sớm. Ngày thi, A Hỉ dậy trước bình minh, nấu cháo thanh cho Dương Diệp. Ăn sáng xong, mới giờ Thìn, A Hỉ kiểm rổ lần nữa, rồi cùng Dương Diệp đến trường thi.
Giờ Tỵ (9h - 11h) bắt đầu thi, nhưng người dự thi phải đến sớm nửa canh giờ. Trường thi đông, có cả trẻ mười hai, mười ba, cha mẹ đi cùng. Văn Dương huyện năm nay may, học chính dừng chân ở đây, không phải đi phủ thành. Ngược lại, người dự thi phủ thành đến huyện, khách đ**m chật kín, giá phòng gấp đôi, từ trăm văn thành hai trăm.
Chờ mười lăm phút, cổng trường thi mở, người dự thi lục tục vào. Tiếng quát giữ trật tự vang lên, người từng thi nhanh chóng xếp hàng.
A Hỉ đưa rổ, nhẹ giọng: "A Diệp, mau vào đi. Ta... ta chờ ngoài này."
Dương Diệp vỗ vai cậu: "Sáng dậy sớm, về ngủ thêm chút. Ta thi xong, đừng chờ ngoài này, ta không yên tâm. Về đi, ta nhìn ngươi đi."
A Hỉ mím môi, vâng lời, quay về tiệm. Dương Diệp chuẩn bị vào, thấy Trương Dứu và bốn công tử cười nói đến. Trương Dứu rõ ràng thấy hắn, nhưng vờ không thấy, dẫn đầu vào trường thi.
