- ......Trước tiên tưởng tượng ra một cái lồng giam cho chính mình, ngay thẳng, chính nghĩa, thông minh và cả vô tư của chúng ta, gặp phải hoàn cảnh như thế nào thì sẽ sa đọa một cách đương nhiên đây......
Trong phòng, Ninh Nghị giang tay ra.
- Có người cầm đao kề lên cổ ngươi? Chúng ta sẽ không khuất phục. Kẻ xấu thế mạnh, chúng ta sẽ không khuất phục. Có người nói với ngươi, thế giới này chính là xấu xa, chúng ta thậm chí sẽ tát trả cho hắn một cái. Nhưng mà, tưởng tượng một chút, thân tộc của ngươi phải ăn phải uống, muốn chiếm......chỉ vỏn vẹn một chút hời, cha vợ muốn làm một chức quan nhỏ, tiểu cữu muốn kinh doanh một chuyện làm ăn nhỏ, người thế này thế kia muốn sinh tồn, hôm nay ta muốn ăn móng heo bên ngoài, mà bên cạnh ngươi, có vô số ví dụ nói với ngươi rằng, kỳ thực giơ tay lấy một chút cũng không sao cả, bởi vì bên trên muốn điều tra thật ra rất khó......Hà tiên sinh, nhà ngươi cũng xuất thân từ đại tộc, những thứ này, thiết nghĩ là hiểu được.
Hà Văn nhìn hắn, Ninh Nghị mỉm cười:
- Những quan hệ liên miên không dứt này là sức mạnh lớn hơn cả sống chết, nhưng nó thật sự có thể đánh ngã một người ngay thẳng sao? Sẽ không!
- Con đường vẫn là có, nếu như ta thật sự coi ngay thẳng là sự theo đuổi của đời người, ta có thể trở mặt với thân tộc, ta có thể đè dục vọng cá nhân xuống, ta có thể không thông tình lý, ta cũng có thể theo đúng khuôn phép, khó chịu là sẽ khó chịu một chút. Không làm được sao? Vậy cũng chưa hẳn, Nho học ngàn năm, Nho sinh có thể chịu được loại đè nén này, ở đâu cũng có, thậm chí nếu chúng ta đối mặt chỉ là kẻ địch như vậy, con người sẽ coi loại khổ nạn này là một phần cao quý. Nhìn có vẻ gian nan, trên thực tế vẫn là có một con đường hẹp có thể đi, vậy khó khăn thật sự, khẳng định còn phức tạp hơn cái này......
- Cho nên sau đó ta tiếp tục xem, tiếp tục hoàn thiện những cách nghĩ này, theo đuổi một sự tuần hoàn nhét mình vào trong đó, bất luận thế nào đều không thể nào may mắn sống sót. Cho đến một ngày nào đó, ta phát hiện một chuyện, chuyện này là một loại quy tắc khách quan, vào lúc ấy, ta gần như đã làm thành sự tuần hoàn này. Trong đạo lý ấy, cho dù ta có ngay thẳng có cố gắng cỡ nào, cũng không tránh được phải làm tham quan, làm kẻ xấu......
- Đạo lý gì?
Hà Văn cất tiếng.
Thần sắc Ninh Nghị bình thản, nghiêng đầu:
- Hết thảy biến đổi trên thế giới, đều là bè cánh đấu đá.
Câu nói này khiến Hà Văn trầm mặc hồi lâu:
- Làm sao nhìn ra được.
- Bởi vì thế giới là do con người tạo thành.
Ninh Nghị cười cười, ánh mắt phức tạp.
- Ngươi làm quan, có thể không qua lại với người ta, có thể không nhận hối lộ, có thể không nể mặt bất cứ ai. Vậy lúc ngươi phải làm một chuyện, ngươi dựa vào ai, ngươi muốn đánh kẻ xấu, nha dịch phải giúp ngươi làm việc, ngươi muốn làm cách tân, cấp trên phải chịu trách nhiệm đảm bảo liên đới cho ngươi, bên dưới phải nghiêm khắc chấp hành, khi thực hiện không trôi chảy, ngươi phải có trợ thủ đáng tin cậy đi trừng phạt bọn họ. Thế giới này nhìn thì phức tạp, nhưng trên thực tế, chính là đấu sức, sức mạnh lớn đánh bại sức mạnh nhỏ. Cái gọi là tà không thắng chính, vĩnh viễn chỉ là nguyện vọng tốt đẹp của kẻ mông muội vô tri, sức mạnh của sự thúc đẩy mới là bản chất. Tà thắng chính, là bởi vì sức mạnh của tà thắng của chính, chính thắng tà, rất nhiều người cho rằng đó là ý trời, không phải vậy, nhất định là có người đã làm việc, đồng thời kết hợp sức mạnh.
- Chuyện này không dám gật bừa.
Hà Văn nói.
- Phương pháp của quan trường, ngoại trừ bè cánh đấu đá, còn có cách nói chế ước lẫn nhau.
- Trong thuật đế vương là có thủ đoạn như vậy.
Ninh Nghị gật đầu.
- Trên triều đường chế ước lẫn nhau hai phái ba phái, để bọn họ nghi kỵ lẫn nhau, một bên được lợi, tức tổn hại một bên khác, nhưng từ xưa đến nay, ta chưa từng thấy qua hoàng tộc thanh liêm chân chính, có lẽ hoàng đế không ham muốn không đòi hỏi, nhưng bản thân hoàng tộc chắc chắn là nhóm lợi ích lớn nhất, nếu không ngươi cho rằng hắn thật sự có thể đùa bỡn các hệ phái trong lòng bàn tay?
Hà Văn ngẫm nghĩ:
- Quân tử hòa hợp với mọi người mà không bè đảng, tiểu nhân kết bè đảng mà không hòa hợp.
- Cũng có cách nói như vậy.
Ninh Nghị tán thành cười cười.
- Nhưng đây là trạng thái hoàn mỹ, hiện trạng là, quân tử hòa hợp mà không bè đảng, vĩnh viễn không đánh lại tiểu nhân kết đảng mà không hòa hợp. Tại sao chứ? Quân tử quần tụ, là bởi bọn họ tư tưởng quan niệm tương đồng, tiểu nhân kết đảng, là bởi lợi ích tương thông, tư tưởng quan niệm có thể đủ loại kỳ lạ, quân tử quần tụ hôm nay, ngày mai lại sẽ đứng bên phía đối lập. Các tiểu nhân vĩnh viễn đứng cạnh nhau, kết thành đoàn thể, phối hợp lẫn nhau, tôi luyện lẫn nhau. Hà tiên sinh từng xem qua dây chuyền sản xuất chưa? Công nhân trải qua nửa năm một năm rèn luyện, hiệu suất gấp hơn mười lần đám người ô hợp. Quân nhân quân kỷ nghiêm ngặt, có thể đánh bại gấp mười kẻ lỗ mãng chưa qua rèn luyện, ở đây nhiệt huyết gì đó đều không có tác dụng.
Ninh Nghị dừng lại:
- Năm Cảnh Hàn thứ mười một đông, ta hiệp trợ cứu trợ thiên tai ở Hữu tướng phủ. Những địa chủ lớn trong vùng thiên tai đã xoắn bện thành một sợi dây, đây là sức mạnh thế tộc tích lũy hơn hai trăm năm qua, để kiềm chế bọn họ thì phải làm thế nào? Dùng khẩu hiệu, dùng lợi ích để đưa các địa chủ, thương nhân từ các nơi khác vào vùng thiên tai, trong quá trình này, Hữu tướng phủ đã gây áp lực lên nhiều quan phủ địa phương. Cuối cùng, địa chủ hai bên đều kiếm được một món lớn, nhưng việc sát nhập đất đai quy mô lớn đáng lẽ sẽ xuất hiện, lại bị kiềm chế đến quy mô nhỏ hơn một chút......đây chính là đấu sức, không có lực lượng, khẩu hiệu có rầm rộ đến đâu đi nữa cũng không có ý nghĩa. Có lực lượng, ngươi cao hơn người ta bao nhiêu, thì lấy đi bấy nhiêu, lực lượng của ngươi ít bao nhiêu, thì sẽ mất đi bấy nhiêu, thế giới là công bằng công chính.
- Nếu như bản thân Hữu tướng phủ không có lực lượng, đều căn bản không thể làm ra loại liên minh ngang dọc này. Nhưng loại chuyện này, nói một câu với các quân tử thì sẽ thế nào? Tướng phủ ngoài miệng là hô hào cứu trợ thiên tai, trên thực tế là cầm tiền, người theo tướng phủ làm việc, trên thực tế vẫn là kiếm được, chúng ta gọi người đi tới khu vực thiên tai, nói là cứu trợ, trên thực tế chính là bán lương thực, giá bán còn cao hơn lúc bình thường, làm sao đây? Đây là làm chuyện tốt sao? Quân tử đại khái phải ngồi bè gỗ trôi ra biển (sống ẩn dật) rồi, người chết, người lòng mang oán khí, lại phải nhiều thêm một cấp số.
Ninh Nghị khép hai tay vào nhau:
- Chỉ có khi sức mạnh của chính xác thực áp đảo sức mạnh của tà, tà không thắng chính mới sẽ xuất hiện. Kết bè cánh đấu đá phe đối lập, đây chính là bản chất của tất cả biến đổi. Ngươi muốn làm việc, thì phải thỏa mãn người dưới tay ngươi, kết quả là, sức mạnh của ngươi ngày càng lớn, ngươi đánh bại kẻ xấu, nhu cầu của thủ hạ ngươi, không thể không đưa, sau đó, cộng thêm đủ loại cám dỗ và thân tộc không thể khước từ, ngươi khó tránh từng bước lùi lại phía sau, đến cuối cùng rốt cục không còn lùi được nữa. Ta chính là biến thành tham quan, người xấu như thế, đương nhiên, trải qua quan sát và hoàn thiện trong thời gian dài, trong quá trình này, ta nhìn thấy được đủ loại dục vọng, khiếm khuyết của con người, nhìn thấy được một số thứ không thể phủ nhận trên bản chất......
- Cho nên Ninh tiên sinh được gọi là Tâm Ma? "
- Cho nên ta hỏi các đệ tử của ngươi. Tại sao người như Hà tiên sinh đây, cũng không thể đi ra khỏi cái vòng của Nho gia, người xuất sắc như thế, thiên hạ chỉ có vỏn vẹn một người? Hà Văn, Tần Tự Nguyên, Lý Tần, Nghiêu Tổ Niên, Tả Đoan Hữu......
Ninh Nghị cười cười.
- Thẳng thắn mà nói, ta giết vua, phao tin muốn phản Nho, người trẻ tuổi ở đây, có rất nhiều người là có lòng xem thường đối với Nho học, các ngươi càng biểu hiện xuất sắc, càng chứng tỏ với bọn họ, vấn đề mà họ đối mặt lớn cỡ nào. Hơn ngàn năm nay, vấn đề mà đủ loại người xuất sắc đều không thể không bước vào, dựa vào một trái tim tự mãn mà có thể giải quyết, vậy cũng thật là một trò đùa......ta hy vọng bọn họ có thể khiêm tốn.
- Khiêm tốn......
Hà Văn mỉm cười.
- Nếu Ninh tiên sinh đã biết những vấn đề này ngàn năm không giải được, tại sao bản thân còn tự mãn như vậy, cảm thấy lật đổ toàn cục thì có thể xây dựng nên khung sườn mới. Ngươi có biết hậu quả của việc làm sai không.
- Ánh mặt trời rất đẹp, Hà tiên sinh, ra ngoài đi dạo đi.
Ánh nắng buổi chiều từ ngoài phòng rọi vào, Ninh Nghị giang tay ra, đợi khi Hà Văn đứng dậy ra cửa, mới vừa đi vừa nói:
- Ta không biết bản thân có đúng không, nhưng ta biết con đường của Nho gia đã sai rồi, cái này không thể không sửa.
Hai người đi ra khỏi phòng, bèn thấy đám người Ninh Hi, Mẫn Sơ Nhất đang dòm ngó về bên này trên hành lang không xa. Hai người đều có võ nghệ, đương nhiên biết được mấy đứa Ninh Hi vừa nãy nghe lén bên ngoài —— bọn nó buổi sáng bị Hà Văn tranh luận đến á khẩu không nói được, buổi chiều bèn muốn nghe thử Ninh Nghị lấy lại thể diện bằng cách nào, Ninh Nghị vỗ đầu Ninh Hi:
- Trở về chép cho xong những thứ Hà tiên sinh nói sáng nay.
Rồi đuổi chúng trở về.
Hà Văn nhìn bọn trẻ đi vào rồi mới nói:
- Nho gia có lẽ có vấn đề, nhưng đường có gì sai, Ninh tiên sinh thực sự hoang đường.
Hai người vừa nói, vừa rời khỏi căn phòng, đi dạo qua đường phố, cánh đồng bên ngoài, Ninh Nghị nói:
- Sáng nay Hà tiên sinh giảng về Lễ vận trong Lễ Ký, nói về Khổng Tử, Lão Tử, nói về thế của đại đồng. Hà tiên sinh cho rằng, hai người Khổng Tử Lão Tử, là thánh nhân, hay là vĩ nhân?
- Chí thánh tiên sư, đương nhiên là thánh nhân.
- Ta ngược lại cảm thấy nên là vĩ nhân.
Ninh Nghị mỉm cười lắc đầu.
- Vậy phải hỏi thử, cái gì gọi là thánh nhân, cái gì gọi là vĩ nhân.
- Thánh nhân, người trên trời xuống, đã nói là làm, vạn thế chi sư, với chúng ta là sự tồn tại ở hai tầng lớp. Lời bọn họ nói, chính là chân lý, tất nhiên chính xác. Mà vĩ nhân, thế giới ở trong khốn cảnh, người ngoan cường bất khuất, dùng trí tuệ tìm kiếm lối thoát, có cống hiến to lớn đối với sự phát triển của thế đạo, là một vĩ nhân. Hà tiên sinh, ngươi thật sự tin rằng, bọn họ có gì khác với chúng ta trên bản chất?
Ninh Nghị nói xong, lắc đầu.
- Ta không cảm thấy, làm gì có thần tiên thánh nhân, bọn họ chính là hai người bình thường mà thôi, nhưng không nghi ngờ gì đã làm ra sự tìm tòi vĩ đại.
Những chuyện này đối với Hà Văn mà nói, cực kỳ không dễ trả lời, vốn định mở miệng châm chọc một câu “ngươi lại làm thế nào để có thể xác định”, cuối cùng cũng chỉ là lắc đầu, Ninh Nghị đã lên tiếng lần nữa:
- Lão Tử Khổng Tử, sống ở thời kỳ Chiến Quốc, Xuân Thu, lúc đó mọi người mới vừa ra khỏi từ trạng thái nguyên thuỷ mông muội, người với người bắt đầu tụ hợp, tư tưởng bắt đầu va chạm, thiên hạ đã đại loạn rồi. Thời đại đó, bánh xe vẫn chưa được hoàn thiện tốt, văn tự vừa mới thoát ly giáp cốt, bắt đầu sử dụng mộc giản*. Đối với loạn thế như vậy, tất cả mọi người bắt đầu tìm kiếm một con đường, rồi nảy ra trăm nhà đua tiếng, khôn sống mống chết. Còn về Chu triều, Hạ triều, thời thượng cổ trước đó nữa, ngay cả văn tự ghi chép lại cũng không có, mọi người trong cảnh loạn thế, tưởng tượng quá khứ mọi chuyện đều tốt. Thật sự có tốt hay không, đương nhiên khó nói......
*Giáp cốt: mai rùa và xương thú dùng để viết chữ; mộc giản: cổ đại dùng mảnh gỗ hẹp dài để viết văn tự.
- Trong quá trình tìm đường, Lão Tử và Khổng Tử tự nhiên là người nổi bật. Trước lúc này không có văn tự, thậm chí đối với những truyền thuyết quá khứ đều không hoàn toàn là thật, mọi người đều đang nhìn thế giới này, sách của Lão Tử Đạo Đức Ngũ Thiên Ngôn (Đạo Đức Kinh), hôm nay trên lớp Hà tiên sinh cũng từng nhắc tới, ta cũng rất thích.
- Đạo mất rồi sau mới có đức (đức ở đây hiểu theo nghĩa nguyên lí của mỗi vật), đức mất rồi sau mới có nhân, nhân mất rồi sau mới có nghĩa, nghĩa mất rồi sau mới có lễ. Lễ là biểu hiện sự suy vi của sự trung hậu thành tín, là đầu mối của sự hỗn loạn*. Hà tiên sinh, có thể thấy được, trạng thái xã hội mà Lão Tử tôn sùng nhất, hoặc là nói trạng thái của con người, là hợp đại đạo, không thể hợp đại đạo, thế nên cầu có đức, đức mất rồi đến nhân, nhân mất rồi đến nghĩa, nghĩa cũng chẳng còn, chỉ có thể cầu có lễ, lúc cầu có lễ thì thiên hạ sắp đại loạn rồi. Lễ của lúc đó, kỳ thực tương đương với luật pháp của chúng ta hiện giờ, lễ là chuyện nên làm, nghĩa là chuyện bản thân ngươi tán đồng, Hà tiên sinh, giải thích đại khái một chút thế này, có được không?
*Nguyên văn: Thất đạo nhi hậu đức, thất đức nhi hậu nhân, thất nhân nhi hậu nghĩa, thất nghĩa nhi hậu lễ. Phù lễ giả, trung tín chi bạc, nhi loạn chi thủ. (Trích Đạo đức kinh – Lão Tử)
Hà Văn ngẫm nghĩ:
- Cũng có thể thuyết phục.
- Cống hiến lớn nhất của Lão Tử, nằm ở chỗ ông ta đã nói rõ được cái gì là xã hội hoàn mỹ trên một xã hội hầu như không có cơ sở văn hóa. Đạo lớn bị bỏ rồi mới có nhân nghĩa; trí xảo xuất hiện rồi mới có trá ngụy; gia đình (cha mẹ, anh em, vợ chồng) bất hòa rồi mới sinh ra hiếu, từ; nước nhà rối loạn mới có tôi trung*. Cũng có thể hô ứng với mấy thứ như đạo mất rồi sau mới có đức, Lão Tử đã nói tới manh mối thế gian xấu đi, nói tới tầng lớp của thế đạo, đạo đức nhân nghĩa lễ, người của lúc đó bằng lòng tin rằng, thời viễn cổ, cuộc sống của con người là hợp với đại đạo, không buồn không lo, đương nhiên, chúng ta không tranh luận với Lão Tử những thứ này......
*Nguyên văn: Đại đạo phế, hữu nhân nghĩa; trí tuệ xuất, hữu đại ngụy; lục thân bất hoà, hữu hiếu từ; quốc gia hôn loạn, hữu trung thần.
Ninh Nghị cười cười:
- Từ đạo không thể diễn tả được, cho đến cuối cùng đạo trời chỉ có lợi cho vạn vật chứ không có hại, đạo thánh nhân giúp người mà không tranh với ai*. Đạo Đức Ngũ Thiên Ngôn, trình bày và phân tích đều là quy luật cơ bản của thế gian, nó đã nói tới trạng thái hoàn mỹ, cũng đã nói trạng thái của mỗi một tầng cấp, chúng ta chỉ cần đến được đạo, như vậy hết thảy đều sẽ tốt. Nhưng mà, chung quy làm sao để đạt đến đây? Nếu như nói, thật sự có thời đại thượng cổ nào đó, cuộc sống của mọi người đều hợp với đạo, vậy thì đương nhiên, tất cả hành vi của bọn họ đều sẽ nằm trong phạm vi của đại đạo, bọn họ sao có thể tổn hại đại đạo mà cầu có đức? Thời tam vương trị thế (Hạ Vũ, Thương Thang, Chu Võ vương), đại đạo thế gian dần mất, cho nên không thể không xuất ra “trí tuệ”, đại đạo dần mất, đại đạo tại sao lại mất, đại đạo là từ trên trời rớt xuống hay sao? Đứng dậy, sau đó lại đi rồi?
*Nguyên văn: Thiên chi đạo, lợi nhi bất hại. Thánh nhân chi đạo, vi nhi bất tranh.
- Nói mấy cái này không có ý gì khác. Lão Tử rất lợi hại, ông ta thấy được sự hoàn mỹ, nói cho đám người trong thế gian biết nguyên tắc cơ bản của trời đất, cho nên ông ta là vĩ nhân. Đến lượt Khổng Tử, ông ta tìm được tiêu chuẩn và phương pháp sơ bộ càng chi tiết hơn, ông ta nói với thế nhân, chúng ta phải khôi phục Chu Lễ, vua phải có dáng vẻ của vua, thần tử phải có dáng vẻ của thần tử, cha phải có dáng vẻ của cha, con phải có dáng vẻ của con, chỉ cần làm được, thế gian tự nhiên sẽ vận hành viên mãn, ông ta tôn trọng đạo lý, nói với mọi người phải lấy ngay thẳng báo oán, lấy đức báo đức, ông ta học tập đại đạo ở khắp nơi, cuối cùng, tuổi đến bảy mươi, làm theo ý thích mà không vượt quy củ.
- Lão sư ở thời điểm đó nói với các ngươi phải làm như vậy, cũng đã nói đạo lý cơ bản, tại sao phải làm như thế chứ? Bởi vì hợp đại đạo. Nhưng nếu như ngươi làm không được, đó là vấn đề của ngươi......Khổng Tử cả đời cũng không đạt thành lý tưởng khát vọng của ông ta, chúng ta chỉ có thể nghĩ, ông ta đến bảy mươi tuổi, có lẽ tự mình đã độ lượng rồi, ông ta cũng là vĩ nhân lợi hại.
Một đoàn người xuyên qua đồng ruộng, đi đến bờ sông, trông thấy nước sông dậy sóng chảy qua đó, phố chợ cách đó không xa và guồng nước, nhà xưởng đằng xa, đều đang truyền tới âm thanh của thế tục.
- Đây cũng là suy đoán của cá nhân Ninh tiên sinh ngươi.
- Đúng vậy, chỉ là suy đoán của cá nhân ta, Hà tiên sinh tham khảo là được.
Ninh Nghị cũng không thèm để ý đến sự ứng đối của hắn ứng, nghiêng nghiêng đầu.
- Mất nghĩa rồi có lễ, thế đạo mà Lão Tử, Khổng Tử đã ở, đã mất nghĩa sau có lễ rồi, làm sao để từ lễ đẩy ngược về nghĩa? Mọi người nghĩ đủ loại biện pháp, mãi đến khi trục xuất trăm nhà độc tôn Nho thuật, một con đường hẹp đã xuất hiện, nó dung hợp sở trường của nhiều nhà, có thể vận hành trong chính trị, quân quân thần thần phụ phụ tử tử, cái này dùng rất tốt, Khổng Tử nói câu này, là muốn mỗi người có dáng vẻ của mỗi người, quốc gia nói câu này, thần phải giống thần, con phải giống con, điều này đều có thể được người giám sát, vua phải có dáng vẻ của vua, ai sẽ giám sát? Thượng tầng có càng nhiều không gian xê dịch hơn, cấp dưới, chúng ta có khẩu hiệu và cương lĩnh quản thúc nó, đây là lời của thánh nhân, các ngươi không hiểu, không sao cả, nhưng chúng ta tới dạy bảo các ngươi là căn cứ vào lời của thánh nhân, các ngươi làm theo là được.
- Lão Tử miêu tả trạng thái hoàn mỹ tốt đến đâu đi nữa, cũng không thể không đối mặt với sự thực rằng xã hội trên thực tế đã cầu có lễ, mỗi một thời đại Nho sinh từ sau Khổng Mạnh, muốn giáo hóa thế nhân, không thể không đối mặt với hiện thực trên thực tế lực lượng giáo hóa đã không thể phổ cập, hiện thực nhất định phải qua đi, không thể hơi chút không trôi chảy liền ngồi bè gỗ trôi ra biển, vậy thì......các ngươi không hiểu tại sao phải làm như vậy, các ngươi chỉ cần làm như vậy là được, Nho gia từng đời từng đời tiến bộ, định ra đủ quy chế điều luật cho người bình thường ở cấp dưới, quy chế điều luật càng lúc càng chi tiết, rốt cuộc có được coi là tiến bộ không? Dựa theo kế tạm thời mà nói, hình như cũng được tính.
