Nước sông lững lờ chảy qua, đi lên phía trước dọc theo con đê đơn sơ, phụ cận đê và cánh đồng, cũng có phòng ốc và sân đập lúa nho nhỏ xuất hiện, giữa rừng cây đang trồng, bên cạnh con đường đi tới khu chợ không xa có người đi ngang, thỉnh thoảng nhìn sang bên này. Ninh Nghị dẫn theo Hà Văn, đi tới một tiểu viện bên đê sông.
- ......Dùng thương nghiệp và chiến tranh xúc tiến sự phát triển của truy nguyên, dùng sự tiến bộ của sức sản xuất, để người thiên hạ có thể bắt đầu đọc sách, đây là bước đầu tiên khẳng định phải đi. Mà điểm cuối của con đường này, là hy vọng dân chúng có thể nắm được đạo lý và logic, bù đắp sự thiếu hụt do cách tân từ trên xuống dưới, khiến sự giám sát từ dưới lên trên, có thể tiêu hóa sự ngưng kết lợi ích và ước số tiêu cực không ngừng sinh ra trong xã hội này. Bên trong đó, đương nhiên có rất nhiều con đường phải đi.
Ninh Nghị cười nói:
- Thê tử của ta Lưu Tây Qua, vô cùng ủng hộ khái niệm trả quyền lực về cho cá nhân, nàng nỗ lực khiến người của Bá Đao Doanh có thể dựa vào lựa chọn và lý trí bản thân bỏ phiếu nắm giữ vận mệnh của mình, đương nhiên, qua lâu vậy rồi, hết thảy vẫn chỉ có thể nói là trong trạng thái manh nha, người của Bá Đao Doanh tin phục nàng, mặc nàng dày vò, nhưng loại lựa chọn như vậy có thể khiến người ta đạt được kết quả tốt hay không, bản thân nàng đều không có lòng tin, hơn nữa kết quả có thể là tiêu cực. Ta cũng không tán thành bỏ phiếu tự chủ ở giai đoạn hiện tại, thường tranh luận với nàng, nàng nói không lại thì muốn đánh ta......đương nhiên nàng không đánh lại ta, nhưng mà vậy cũng không tốt, ảnh hưởng đến......gia đình hòa thuận.
Lời nói của Ninh Nghị hài hước, Hà Văn cũng mỉm cười, hắn ở Hắc Kỳ ba năm, tự nhiên hiểu được vị Lưu Tây Qua của Bá Đao Doanh kia có thân thủ thế nào.
- Điểm mấu chốt có thể khiến người tiến hành lựa chọn chính xác, không nằm ở đọc sách, thậm chí không nằm ở tri thức, một người cho dù có thể đọc ngược trôi chảy tất cả tri thức của thiên hạ, cũng chưa chắc hắn là người có thể lựa chọn chính xác. Mấu chốt lựa chọn chính xác, nằm ở logic. Nho học......hoặc là nói hết thảy học vấn trong thời kỳ đầu phát triển, bởi vì không thể nào nói rõ ràng hết thảy đạo lý cho tất cả mọi người, càng nhiều là để người ta hình thành khái niệm ước định mà thành. Ngươi muốn làm người tốt, ngươi phải nói đạo đức. “Mất nghĩa rồi sau mới có lễ. Lễ là biểu hiện sự suy vi của sự trung hậu thành tín, là đầu mối của sự hỗn loạn”, người tốt, đạo đức, đây là lễ hay là nghĩa......
Ninh Nghị nói, sắc mặt Hà Văn đã trầm xuống:
- Ninh tiên sinh, ngươi thế này là quá trái luân thường đạo lý! Đạo đức chính là căn bản để dựng người, nếu không có đạo đức, người có gì khác với cầm thú! Lời này của ngươi......
- Người tại sao phải khác với cầm thú!?
Ninh Nghị lườm hắn một cái.
- Hôm nay ta chính là muốn làm cầm thú, không làm người, trên trời sẽ phóng sét xuống chém ta sao! Vì sao phải làm người tốt, vì sao phải có đạo đức, các ngươi nói đến mức đạo lý hiển nhiên, vậy thật sự không thể hỏi nữa à!? Đây là câu hỏi cuối cùng hướng tới logic! Nếu như đạo đức là đạo lý hiển nhiên, sinh ra đã có, vậy cần gì phải đi học đi dạy, cần gì phải cầu có lễ!
Hà Văn sắc mặt âm trầm, đầu mày nhíu chặt, hắn dừng tại chỗ:
- Vậy thì phải......thỉnh giáo với Ninh tiên sinh rồi!
Hắn tới trong Hắc Kỳ quân, bèn biết chỉ dựa vào miệng lưỡi lợi hại gần như không thể thuyết phục Ninh Nghị, hơn nữa ba năm ở chung, đối với Ninh Nghị, trong lòng hắn cũng có vài phần khâm phục, lúc này không bằng lòng dùng miệng lưỡi tranh cãi cứng rắn. Như Ninh Nghị đã nói, Nho học lợi hại, suy cho cùng đã xuất hiện vấn đề, vậy thì bất luận hắn tự thuật sự vĩ đại của Nho học thế nào, đều không thể chạm tới cốt lõi của đối phương. Hà Văn tự biết phải đi, bèn tìm hiểu những điều suy nghĩ trong lòng Ninh Nghị xong rồi đi, tâm tư biện luận ngược lại không được coi là sốt sắng, nhưng mà một câu này của Ninh Nghị “tại sao làm người tốt, tại sao nói đạo đức” lại thật sự chạm đến giới hạn của hắn, lúc này, cũng đã trở nên cứng rắn.
Ninh Nghị quay đầu, đứng đó, nói ra từng chữ:
- Làm người tốt, giảng đạo đức, mục đích cuối cùng, là bởi vì làm như vậy, có thể bảo vệ lợi ích lâu dài của tất cả mọi người, mà không để tuần hoàn của lợi ích sụp đổ.
Hà Văn trầm mặc một lát, cười lạnh nói:
- Trên đời này chỉ có lợi ích rồi.
- Nếu Hà tiên sinh kiêng kị lợi ích, không ngại dùng nhu cầu để thay thế. Người đi lại trên đời, nhu cầu không chỉ là tiền bạc, còn có sự yên ổn trong tâm hồn, có việc thực hiện giá trị của mình. Từ khi người cổ đại lập thành xã hội, bắt đầu hợp tác, thì đã nằm ở việc thỏa mãn đủ loại nhu cầu của nhân loại. Nhu cầu có ngắn hạn có dài hạn, vì để sự hợp tác giữa người và người có thể tiếp tục trong thời gian dài, các thánh nhân mà ngươi cho là vậy, đã tổng kết ra đủ loại quy luật cần phải tuân thủ khi người và người ở chung, trong sự phát triển sau này, mọi người dần nhận biết càng nhiều quy tắc ước định mà thành cần tuân thủ, chúng ta gọi nó là đạo đức.
- Quá khứ của Nho học, không thể người người đọc sách, không có cách nào giải thích đạo lý đến bước này, cho nên truyền bá xuống những thứ xem như không cần thảo luận, chỉ cần tuân thủ, mấy ngàn năm nay, mọi người cũng thật sự cảm thấy, những thứ này không cần thảo luận nữa. Nhưng vấn đề mà nó xuất hiện chính là, nếu có một ngày, ta không muốn làm người tốt, ta không giảng đạo đức nữa, có ông trời đến trừng phạt ta sao? Ta thậm chí sẽ có được lợi ích nhiều hơn trong thời gian ngắn, dần dần, ta cảm thấy nhân nghĩa đạo đức, đều không có căn cứ.
Ninh Nghị nói hết những này, quay người đi lên phía trước:
- Đạo đức xưa kia, dạy được rất nhiều người, phải làm người tốt. Được, hiện tại người tốt là hai năm rõ mười, người bình thường hơi nhìn thấy một chút “không tốt”, sẽ lập tức phủ nhận toàn bộ sự vật. Giống như ta đã nói vậy, hai tập đoàn lợi ích đối lập tranh đấu, hai bên đều nói đối phương xấu, đối phương muốn có tiền, người bình thường có thể đưa ra lựa chọn cố hết sức tốt trong này sao. Nhà xưởng chế tạo giấy ô nhiễm, một người xuất hiện nói, ô nhiễm sẽ xảy ra vấn đề lớn, chúng ta nói, kẻ này là người xấu, vậy thì lời người xấu nói, đương nhiên cũng là xấu, vậy không cần nghĩ nữa. Như trước đó ta đã nói, người bình thường có nhận thức cơ bản về thế giới là sai lầm đến mức này, sự lựa chọn đúng sai của họ thực ra là ngẫu nhiên.
- Khi chúng ta có thể bắt đầu dò hỏi vấn đề này, để quan hệ giữa đạo đức và người tốt, phản hệ vào tự thân mỗi người, vậy bọn họ đương nhiên có thể đưa ra lựa chọn càng chính xác hơn. Dưới điều kiện hiện có, có thể khiến lợi ích xã hội xoay chuyển càng lâu càng dài hơn, chính là lựa chọn tốt hơn. Chí ít bọn họ sẽ không bị lẫn lộn bởi những thứ nhảm nhí phủ nhận một điều sẽ phủ nhận toàn bộ kia.
Vừa nói đến đây, hai người vừa đi vào trong sân viện bên bờ đê. Hà Văn biết rõ chỗ sân viện này chính là sản nghiệp thuộc về thương hội Tập Sơn, chỉ là cũng chưa từng tới, sau khi tiến vào cũng là một viện ba mặt tiền bình thường, mấy nhân viên công tác có dáng vẻ phòng kế toán đang đi lại bên ngoài, trong viện hình như có một phòng họp, mấy phòng làm việc.
Ninh Nghị chỉ vào phòng họp kia nói:
- Ở đây từng tiến hành mấy lần thảo luận, thứ nói đến là Lý thuyết trò chơi (lý luận ván cờ) trong sự phát triển thị trường. Một khái niệm lớn của Lý thuyết trò chơi là, trong một thị trường được tạo thành bởi vô số người, khi tất cả mọi người đều có thể tự xem xét bản thân ngành nghề, giá trị trung bình mà mọi người thu được là cao nhất. Xã hội cũng thế, khi tất cả mọi người trong một xã hội cố gắng tuân thủ các đạo đức, thì mọi người đều có thể nhận được nhiều lợi ích nhất. Một nhận thức này, trong giai đoạn sau, chúng ta hy vọng sẽ chứng minh nó thông qua các phương pháp toán học, đủ để trở thành lý thuyết nền tảng của một xã hội.
Ninh Nghị nói đến lời này, Hà Văn vẫn chưa thể hiểu rõ ràng, lại thấy hắn cũng lắc đầu:
- Tuy nhiên, sự phát triển của xã hội thường không phải là hệ thống tối ưu nhất, mà là hệ thống tối ưu thứ hai, tạm thời chỉ có thể coi là lý thuyết minh họa, không dễ đạt được, Hà tiên sinh, đi vào trong......
Mấy lời này của hắn nghe ra là tự mình lẩm bẩm, dường như cũng không định để Hà Văn nghe hiểu.
Xuyên qua đình giữa, tiến vào viện tận trong cùng, ánh năng buổi chiều đang lẳng lặng rọi xuống, sân viện này yên tĩnh, không có người mấy, Ninh Nghị mở cửa phòng giữa, trong phòng giá sách san sát, ba cái bàn chính giữa ghép lại với nhau, mấy xấp giấy viết bản thảo dùng đá chặn đè xuống bàn, bên cạnh còn có mấy thứ như bút mực nghiên mực, thoạt nhìn là nơi để làm việc.
- Tùy tiện ngồi, nơi này không nhiều người tới, mùa thu năm ngoái ta trở về, mỗi lần tới Tập Sơn, cũng sẽ gọi mấy người trẻ tuổi tin tưởng được, có đầu óc tới đây, để bọn họ suy nghĩ, sau đó viết ra một số đề mục sát hạch......
Ninh Nghị chỉ vào giấy viết bản thảo trên bàn, Hà Văn bèn cầm nó lên xem.
- Như ta đã nói, ta không tin tưởng lựa chọn hiện tại của dân chúng, bởi vì bọn họ không hiểu logic, vậy thì xúc tiến logic. Đạo quân tử của Nho gia, dân chủ mà hiện giờ chúng ta nói, cuối cùng đều là vì để người có thể tự chủ, hết thảy học vấn kỳ thực đều trăm sông đổ về một biển, cuối cùng, bản tính chói lọi của con người mới là vĩ đại nhất, thứ thê tử Lưu Tây Qua của ta muốn, là hy vọng cuối cùng, nhân dân có thể chủ động chọn lựa hoàng đế mà họ muốn, hoặc là hoàng đế bị mất quyền lực, chọn lựa tể tướng mà họ muốn đều không sao cả, đó đều là chi tiết. Nhưng mấu chốt nhất, làm sao đạt được.
- Vậy thì sát hạch đi.
Ninh Nghị nhấc tay lên.
- Thứ trên tay ngươi cầm, là giấy thông hành hướng tới công dân......phế phẩm và hình thức ban đầu của nó. Những đề mục mà chúng ta đặt ra, đòi hỏi nó phải tương đối phức tạp và có tính biện chứng, có thể chỉ ra một cách tương đối chính xác các quy luật vận hành của xã hội. Tại nơi này ta sẽ không nói cái gì mà hô to khẩu hiệu thì là người tốt, người tốt đơn thuần như vậy, chúng ta không cần hắn tham dự vào việc vận hành quốc gia, thứ chúng ta cần là một người hiểu các quy luật phức tạp về cách vận hành của thế giới, đồng thời có thể không nản lòng, không quá khích, cầu hắn trung dung trong đề mục......ngay từ đầu đương nhiên không có khả năng đạt được.
Hà Văn lật bản thảo, nhìn thấy miêu tả liên quan tới “ô nhiễm”, Ninh Nghị quay người, đi đến cạnh cửa, nhìn ánh sáng bên ngoài:
- Nếu quả thật có thể đánh bại người Nữ Chân, thiên hạ có thể ổn định lại, chúng ta dựng lên nhiều công xưởng, thỏa mãn yêu cầu của người, để bọn họ đọc sách, cuối cùng để bọn họ bắt đầu bỏ phiếu. Tham dự vào chuyện gì không quan trọng, trước khi bỏ phiếu, cần phải sát hạch, đề bài sát hạch......tạm thời là mười câu đi, chính là những đề mục phức tạp này, nếu không trả lời được thì không có quyền bỏ phiếu công dân.
Hắn nghiêng đầu nhìn Hà Văn một chút:
- Cuộc sát hạch này, có thể thảo luận, có thể sao chép, có thể đưa đề mục ra trước khi sát hạch một năm, để bọn họ nghị luận. Kể từ đó, nhóm người đầu tiên, chỉ cần biết viết số, đều có thể có quyền lợi công dân, đưa ra tiếng nói đối với quốc gia, sau đó mỗi khi trải qua năm năm mười năm, dựa vào sự phát triển của xã hội mà thay mấy đề mục trong này, để mỗi một người trong xã hội đều hiểu được tính phức tạp của những đề mục đó, tận lực tìm hiểu mô hình cơ bản vận hành quốc gia, để nó đi sâu vào mỗi bài giảng trong trường học, thâm nhập vào mỗi mặt của văn hóa, trở thành cơ sở của quốc gia.
- Như vậy, những đề mục này, cần qua nhiều lần gọt giũa, ngàn tỉ lần thảo luận và tinh luyện, cần ngưng tụ hết thảy điểm sáng của trí tuệ và văn hóa......
Hà Văn siết chặt những tờ bản thảo kia, ngẩng đầu lên, nghiến răng nghiến lợi:
- Những đề mục này, sẽ khiến tất cả dân chúng đều nói lợi ích, sẽ khiến tất cả đạo đức và lễ pháp mất cân bằng, sẽ trở thành nguyên nhân của họa loạn!
- Phải đó, đương nhiên sẽ loạn.
Ninh Nghị gật đầu.
- Xã hội Nho gia lấy tình lý pháp làm căn cơ, sớm đã ăn sâu vào trong lòng mỗi người, nhưng mà xã hội đại đồng chân chính, nhất định phải lấy lý, pháp làm cơ sở, lấy tình làm phụ trợ. Nếu người đều nói đến cái lợi thiển cận trước mắt, vậy tất nhiên sẽ loạn đến một khi xảy ra là không thể ngăn cản, nhưng nếu trong những đề mục này, mỗi một đề đều nói đến cái lợi lâu dài, cốt lõi của nó, sẽ là lý pháp tình! “Tứ Dân”, “Bình đẳng”, “Truy nguyên”, “Khế ước”, điểm giống nhau giữa bọn chúng, đều là lấy đạo lý làm nền tảng, mỗi một chút đều có thể phân tích một cách rõ ràng, Hà tiên sinh, đánh bại tình lý pháp trong lòng mỗi người, mới là mục đích thật sự của ta.
- Sẽ thiên hạ đại loạn, nhất định sẽ thiên hạ đại loạn......
Hà Văn trầm giọng nói.
- Rõ ràng cả rồi, ngươi tại sao lại......
- Đương nhiên sẽ loạn.
Ninh Nghị gật đầu lần nữa.
- Nếu ta thất bại, chẳng qua là một quốc gia hưng suy một hai trăm năm, có gì đáng tiếc. Tuy nhiên, lòng khao khát về tự chủ của nhân dân sẽ khắc sâu trong lòng mọi người, sự cắt xén của Nho gia, không cách nào triệt để được nữa. Bọn chúng tùy thời sẽ bùng cháy như đốm lửa li ti, mà người muốn độc lập tự chủ, chỉ có thể lấy đạo lý làm gốc, thành công hay thất bại, ta đều đã đặt xuống điểm xuất phát của biến đổi rồi. Mà chỉ cần lưu lại học thuyết truy nguyên, phần biến đổi này, không phải là lầu các giữa không trung*.
*Một phép ẩn dụ cho điều hư ảo hoặc tưởng tượng thoát ly khỏi thực tế.
- Mỗi một thời đại trước kia, muốn nói biến đổi, đều là từ trên xuống. Muốn từ trên cao đi xuống, nhất định là bè cánh đấu đá, chỉ khi bản thân lợi ích gắn liền trên cơ thể của mỗi người dân, để họ có thể bảo vệ quyền và lợi ích của mỗi người một cách hữu hiệu và hiệu quả, cái gọi là quân tử hòa hợp mà không bè cánh, mới sẽ thật sự xuất hiện. Đến lúc đó ngươi là quan viên, muốn làm việc, bọn họ sẽ cho ngươi mượn sức mạnh, bọn họ sẽ trở thành một phần trong chủ trương chính xác của ngươi, cho ngươi mượn sức mạnh, để bảo vệ lợi ích tự thân, sẽ không truy cầu báo đáp quá đáng. Tất cả những điều này sẽ chỉ có khả năng xuất hiện khi cơ sở hiểu biết của dân chúng đạt đến một mức độ nhất định hoặc cao hơn.
Hắn hít một hơi:
- Hà Văn, ngươi có thể thấy rõ ràng sự phức tạp và hỗn loạn trong này, đương nhiên là tốt, nhưng mà, con đường của Nho gia thật sự còn phải đi sao? Đi ra khỏi phiến sơn lĩnh này, thứ ngươi nhìn thấy sẽ là một bế tắc ngày càng lớn hơn. Khổng Tử nói, lấy ngay thẳng báo oán, nói quân quân thần thần phụ phụ tử tử, ông ta khen ngợi Tử Lộ nhận bò, ông ta nói, mọi người hiểu đạo lý, nói đạo lý, thế giới này mới trở nên tốt. Thời điểm sức sản xuất không đủ đã tạm thích ứng gần hai ngàn năm rồi, truy nguyên sẽ thúc đẩy sức sản xuất, đưa ra một khả năng không còn tạm thích ứng nữa. Nên đi trở về rồi.
- Học sinh của ta, trên học thuyết thực dụng rất khá, nhưng trên học vấn thâm sâu hơn vẫn chưa đủ. Những đề mục này, bọn họ nghĩ cũng không tốt, có một ngày nếu đánh bại người Nữ Chân, ta có thể triệu tập các nhân sĩ bác học Đại Nho cả thiên hạ đến tham gia thảo luận và ra đề, nhưng cũng có thể bắt đầu làm trước. Trong Hoa Hạ trong quân đã có một số Nho sinh đang làm chuyện này, phần lớn tại Hòa Đăng, nhưng khẳng định là không đủ, mười năm hai mươi năm tinh luyện, ta yêu cầu mười đề, nếu ngươi nghĩ thông, có thể lưu lại ra đề. Nếu ngươi nghĩ không thông, nhưng vẫn bằng lòng ở lại vì Tĩnh Mai, ngươi có thể tận hết khả năng của ngươi, đi tranh biện và phản đối bọn họ, phản biện hết thảy những người ra đề này.
- Nếu cả hai khả năng trên đều không có.
Ninh Nghị dừng một chút.
- Vậy thì về nhà đi, chúc ngươi tìm được đường của Nho gia.
Hà Văn cầm bản thảo kia, quơ quơ trên không trung, ánh mắt nghiêm khắc, Ninh Nghị cười cười:
- Trước khi ngươi đi, chẳng qua muốn biết trong hồ lô của ta có bán thuốc gì, đều thành khẩn nói cho ngươi cả rồi, suy nghĩ thêm chút đi. Nếu như ngươi muốn phản biện ta, hoan nghênh ngươi đến.
Hắn nói xong, đã có người bên cạnh cửa ra hiệu, để hắn tham gia cuộc họp tiếp theo.
- Ta còn có việc, đi trước đây. Nếu như có thể......đối xử với Tĩnh Mai cho tốt.
Ninh Nghị rời khỏi, bên ngoài gian phòng vẫn còn thành viên của Hoa Hạ quân đang đợi Hà Văn. Ánh nắng buổi chiều xuyên qua cửa phòng, rọi vào qua góc cửa sổ, hạt bụi đang nhảy múa trong nắng, hắn ngồi trên chiếc ghế trong phòng lật xem những đề mục cẩu thả lại không thuận miệng kia, bởi vì sự phức tạp trong yêu cầu của Ninh Nghị, những đề mục này thường tối nghĩa lại không thuận miệng, thường còn có đủ loại vết tích xoá sửa, trong bản thảo cũng có một số văn tự bỏ đi:
- ......Từ những khái niệm cơ bản của truy nguyên học cũng như sự quan sát thế giới và xã hội mà con người đang sống, có thể thấy được quy luật cơ bản này: Trong xã hội mà con người đang sống, tất cả những biến đổi có ý thức và ảnh hưởng đều được tạo ra bởi hành động của mỗi con người tạo nên xã hội. Dưới sự hướng dẫn của quy tắc cơ bản này, để tìm kiếm sự công bằng, chính nghĩa mà xã hội loài người có thể đạt được trên thực tế và cùng tìm kiếm, chúng ta cho rằng, con người được sinh ra với các quyền lợi hợp lý và hợp pháp sau đây: Một, quyền lợi sinh tồn......
Thứ này giống như tiện tay viết ra, nét chữ cực kỳ ẩu, hoặc cũng vì những thứ này thoạt nhìn giống như lời nói nhảm không thuận miệng, người viết nó không viết tiếp nữa. Hà Văn đại khái xem qua một lượt thứ đó cùng những đề mục bỏ đi khác, trong đầu rối bời, những thứ này, rõ ràng là sẽ tạo thành tai họa thật lớn, hắn đặt bản thảo xuống, thậm chí cảm thấy, Nho học có thể thật sự sẽ bị nó phá hủy......
Đi ra khỏi sân viện, trở về trường học, hắn thu dọn đồ đạc, không định tiếp tục ở lại trường tiếp tục giảng bài nữa. Chạng vạng tối hôm đó lúc ôm sách vở về nhà, có người lao ra từ bên cạnh, một quyền đánh lên mặt hắn, Hà Văn võ nghệ cao cường, lúc này tinh thần hoảng hốt, chỉ là hơi đỡ một chút, cả người bị đánh ngã xuống đất.
