Dạo này Hoàng Tiêu Tiêu đang quay cuồng vì đội ngũ mất đi người dẫn dắt, thấy Nghiêm Ngạn Khoát trở về, cô ngỡ vớ được cọc, vội vàng ra đón: “Luật sư Nghiêm, anh về rồi!”
Nghiêm Ngạn Khoát đặt cặp tài liệu xuống, hỏi: “Gần đây bên ngoài còn phóng viên không?”
Hoàng Tiêu Tiêu đáp nhanh như chớp: “Hôm nay đỡ nhiều rồi, Luật sư Nghiêm có thể đi làm lại bình thường.”
Nghiêm Ngạn Khoát cười đùa: “Đến Chủ nhiệm Chu cũng chẳng rành khoản bóc lột người bằng em đâu.”
“Ơ?” Hoàng Tiêu Tiêu bĩu môi cãi lại, “Em méc chủ nhiệm cho coi!”
Nghiêm Ngạn Khoát cười xua tay, đoạn nói: “Anh về rồi thì em hết đường lười biếng nhé. Dạo này anh định khởi kiện mấy đối tượng xâm phạm quyền trên không gian mạng, em giúp anh chuẩn bị lệnh điều tra trước khởi kiện[1] được không?”
Hoàng Tiêu Tiêu nhận lời: “Vâng, để em tìm thử bản mẫu, đến lúc đó anh điền ID vào là được.”
Nghiêm Ngạn Khoát gật đầu, mở cửa văn phòng, phủi bụi trên chiếc bàn đã bám một lớp bụi mỏng, vừa lau vừa hỏi: “Còn động tĩnh nào khác không?”
“Luật sư Văn gọi mấy cuộc rồi, nói là Ngô Hồng Anh phát hiện chỗ ở của chồng cũ có rất nhiều thiết bị định vị và nghe lén, trong đó có cả ghi chép về tiểu khu nhà anh, hình ảnh y hệt bài đăng bóc phốt trên mạng, thông tin rất có thể do gã đó tuồn ra từ trước.” Hoàng Tiêu Tiêu đối chiếu với laptop của mình, check lại từng mục một, chắc chắn đã báo cáo đầy đủ mới nói tiếp, “Với lại, bên đồn công an ấy, sếp phải thu xếp qua một chuyến để cập nhật tình hình với họ ạ.”
Nghiêm Ngạn Khoát nghe cô nói xong, không nhịn được nói: “Anh biết rồi, em về nghỉ ngơi đi, còn lại cứ giao cho anh.”
Hoàng Tiêu Tiêu chẳng khách sáo với anh, thức mấy đêm ròng rã, chỉ đợi mỗi câu này: “Cảm ơn Luật sư Nghiêm, anh cố lên, mọi sự cẩn thận!”
Trước cái giọng điệu như trăn trối phó thác của cô, Nghiêm Ngạn Khoát đến ngỡ ngàng, suýt thì tưởng mình mới là cậu thực tập sinh đang nín thở chờ kết quả được vào biên chế.
“…Em cũng cẩn thận.” Nghiêm Ngạn Khoát nghiêm mặt đáp.
Hoàng Tiêu Tiêu đi rồi, văn phòng yên ắng hơn nhiều, mấy luật sư và thực tập sinh còn lại đều không phải kiểu người thích chuyện trò dông dài.
Nghiêm Ngạn Khoát sợ làm lỡ việc của họ, bèn ra phòng trà nước gọi điện.
Sau khi xác nhận thông tin liên quan với Văn Hồng Vũ, Nghiêm Ngạn Khoát quyết định dựa trên vụ rò rỉ thông tin để chỉnh sửa đơn khởi kiện, đồng thời dồn sức thu thập bằng chứng về hành vi xâm phạm trên mạng.
Anh họp bàn trong phòng trà nước hơi lâu, đến độ Chu Thiên Thụy ghé lấy nước mà chạm mặt anh mấy lần. Đợi anh cúp máy, Chu Thiên Thụy lại tới, hỏi: “Về nhà nghỉ ngơi thế nào rồi?”
Nghiêm Ngạn Khoát cất điện thoại, mệt mỏi cười gượng, “Em thì được nghỉ ngơi rồi, nhưng khiến Tiểu Hoàng vất vả quá.”
“Thực tập sinh này của cậu giỏi đấy, năm nay vào biên chế là chắc suất.” Có lời của Chủ nhiệm Chu, Nghiêm Ngạn Khoát cúi đầu mỉm cười, Chu Thiên Thụy lại hỏi: “À phải rồi, mấy hôm nay tôi thấy Tiểu Hoàng cứ chạy tới lui đồn công an, có phải vụ quấy rối ngoài đời có kết quả rồi không?”
“Vâng, đã tra ra rồi ạ. Kẻ gửi đồ và kẻ tạt sơn không phải một người, nhưng đều đã khoanh vùng được đối tượng, hiện đang bị tạm giam.”
Chu Thiên Thụy gật gù, “Vậy thì tốt. Hiện tại mấy hãng truyền thông lớn ở Hoa Đông đều đang làm phóng sự điều tra chuyên sâu, trong đó có một tòa soạn báo địa phương tìm đến tôi, muốn làm một bài phỏng vấn về ngành luật sư. Tôi định để cậu đi.”
Động tác của Nghiêm Ngạn Khoát khựng lại, kinh ngạc thốt: “Em ạ?”
“Phải.” Chu Thiên Thụy nhìn anh, ánh mắt sau cặp kính khiến người ta khó lòng đoán định, “Luật sư của những vụ án gây tranh cãi, cậu đi là hợp nhất rồi.”
Nghiêm Ngạn Khoát nhíu mày, “Hiện giờ vụ án chưa tuyên bố, chưa có sự đồng ý của đương sự, em đâu thể bàn luận chi tiết vụ án ra bên ngoài.”
Trước khi tuyên án, luật sư chủ trì mà bàn tán quá nhiều về vụ án với công chúng là trái với đạo đức nghề nghiệp.
Chu Thiên Thụy hiểu ý, vỗ vai anh, “Yên tâm, không bắt cậu nói về vụ đó, cậu cứ chia sẻ về kinh nghiệm, lý tưởng này nọ thôi.”
Nghiêm Ngạn Khoát nhìn thấu sự việc: “Nếu không bàn về vụ án đó, chủ nhiệm cũng đâu cần để em đi, mà họ cũng chẳng cần tìm đến chúng ta làm gì.”
Chu Thiên Thụy đẩy gọng kính, cười phá lên: “Cậu đấy, chuyện gì cũng nghĩ thông suốt quá nên mới lắm phiền não thế.”
Nghiêm Ngạn Khoát lịch sự cười theo, đáp: “Chắc vậy ạ.”
Chu Thiên Thụy động viên: “Chuyện phỏng vấn, đừng vội từ chối, cậu cứ cân nhắc thêm xem sao.”
Từ khi hành nghề đến nay, Nghiêm Ngạn Khoát chưa từng lộ diện trước công chúng, một là vì anh vốn không phải người thích nổi trội, hai là lo ngại bản thân với tư cách luật sư nếu được chú ý quá nhiều, sau này thụ lý án sẽ dễ bị áp lực dư luận.
Tuy nhiên, xét đến lợi ích của hãng luật và nguồn án trong tương lai, cuối cùng Nghiêm Ngạn Khoát vẫn quyết định đến tòa soạn báo mà Chu Thiên Thụy giới thiệu một chuyến.
Tòa soạn B là một công ty có tiếng ở Thượng Hải, những năm gần đây vẫn kiên trì với các bài viết chuyên sâu dài kỳ trước làn sóng tấn công của truyền thông mới nổi trên mạng, là một trong số ít những cơ quan truyền thông truyền thống chưa bị video ngắn nuốt chửng.
Phóng viên phụ trách phỏng vấn tên Điền Nhạn Sơn, vừa tốt nghiệp chưa lâu, đã tìm hiểu rất kỹ càng từ trước, tỏ ra vô cùng am tường về quá trình công tác của Nghiêm Ngạn Khoát.
Trước khi bắt đầu, Nghiêm Ngạn Khoát đã nói rõ: “Buổi phỏng vấn hôm nay chỉ xoay quanh cá nhân tôi và Hằng Thiên, không được đề cập đến bất kỳ chi tiết nào của các vụ án chưa tuyên án hay quyền riêng tư của đương sự.”
Điền Nhạn Sơn gật đầu, “Yên tâm, những điều này tôi sẽ không đụng đến.”
Vài chiếc máy quay được bố trí ở các góc độ khác nhau, Điền Nhạn Sơn chỉnh lại micro, rồi chính thức đặt câu hỏi.
“Luật sư Nghiêm, được biết ban đầu anh chủ yếu thụ lý các vụ tranh chấp lao động, sau đó dần chuyển hướng sang các vụ việc liên quan đến hôn nhân và thừa kế, xin hỏi điều gì đã khiến anh đưa ra những lựa chọn này ạ?”
Nghiêm Ngạn Khoát sở trường về biện luận, nhưng anh không muốn dùng tài năng của mình vào những dịp thế này, ngược lại chọn cách trả lời mộc mạc nhất: “Không có lý do gì đặc biệt cả. Trước khi tốt nghiệp, tôi từng làm một thời gian ở trung tâm trợ giúp pháp lý, ở đó tiếp xúc khá nhiều vụ tranh chấp lao động nên sau khi ra trường, tôi cứ thế làm tiếp. Về sau thực tập ở Hằng Thiên, nguồn án của văn phòng luật thiên nhiều về hôn nhân, thừa kế và tài chính, mà tôi lại không giỏi mảng sau, nên đúng ra là không có nhiều lựa chọn.”
Điền Nhạn Sơn tốc ký vào sổ, đợi người được phỏng vấn trả lời xong, lập tức hỏi tiếp: “Vậy trong ngần ấy năm hành nghề, có sự việc nào khiến anh ấn tượng sâu sắc không?”
Nghiêm Ngạn Khoát đáp không chút đắn đo: “Nhiều lắm. Nếu nói từ lúc tốt nghiệp, có lẽ kể đến khi buổi phỏng vấn này kết thúc cũng chưa hết.”
Điền Nhạn Sơn ngạc nhiên: “Tôi cứ ngỡ anh sẽ chọn một vụ quan trọng nhất để kể chứ.”
“Chủ yếu là tôi cũng không có tư cách để phân định vụ nào quan trọng hơn. Làm sao để xác định là quan trọng đây? Vụ đầu tiên tôi làm, vụ có giá trị tranh chấp lớn nhất, hay vụ có tầm ảnh hưởng sâu rộng nhất?” Nghiêm Ngạn Khoát lắc đầu, “Thước đo thì vô vàn, nhưng với thân chủ, dẫu giá trị tranh chấp chỉ vỏn vẹn năm nghìn tệ, đó vẫn là chuyện hệ trọng khôn lường.”
Điền Nhạn Sơn dường như không ngờ Nghiêm Ngạn Khoát sẽ trả lời như vậy, hình ảnh người đối diện trong mắt cô lại càng thêm phần đa chiều, câu hỏi cũng ngày một đào sâu: “Những việc làm của các thân chủ này, anh đều hoàn toàn đồng tình và đứng ra bào chữa cho họ sao?”
Nghiêm Ngạn Khoát nhíu mày, “Tôi chưa bao giờ định sẵn lập trường, không có chuyện đồng tình hay không đồng tình.”
Điền Nhạn Sơn diễn giải: “Nói cách khác, anh không đưa ra phán xét về mặt cảm tính, mà chỉ bảo vệ quyền lợi của thân chủ?”
Nghiêm Ngạn Khoát đính chính: “Quyền lợi hợp pháp.”
Điền Nhạn Sơn tiếp tục đặt câu hỏi: “Ngay cả khi người đó là một kẻ xấu?”
Nghiêm Ngạn Khoát chậm rãi mở lời: “Trước khi có một phiên tòa xét xử công minh, bất kỳ bị cáo nào cũng cần được suy đoán vô tội, đây là nguyên tắc cơ bản trong hệ thống pháp luật hiện đại.”[2]
Điền Nhạn Sơn tuân thủ cam kết trước khi ghi hình, không lái chủ đề sang vụ án của Tập đoàn Văn Thuận, mà dùng một vụ án không liên quan ở tỉnh bên cạnh làm ví dụ: “Có lẽ anh cũng từng theo dõi, tỉnh lân cận xảy ra một vụ cố ý gây thương tích, luật sư bào chữa là một chuyên gia hình sự vô cùng nổi tiếng, dĩ nhiên, cũng là bạn cùng trường của anh.”
Điền Nhạn Sơn cố ý nhắc đến trường cũ, khiến mi tâm Nghiêm Ngạn Khoát khẽ giật.
Cô nói tiếp: “Anh ấy đã giúp bị cáo được giảm án ba năm, khiến dư luận vô cùng phẫn nộ. Anh có quan điểm gì về việc này không?”
Nghiêm Ngạn Khoát nghe miêu tả cũng đoán chừng được là vụ nào, cũng lường được dụng ý của phóng viên – chẳng qua là dùng vụ án hình sự kia để ví von với vụ Văn Thuận, đến lúc viết bài tha hồ mà tung bút.
Cân nhắc đến hiệu ứng có thể lan truyền về sau, lần này Nghiêm Ngạn Khoát trả lời cẩn trọng hơn nhiều, suy nghĩ hồi lâu mới đáp: “Dù là tôi hay bất kỳ ai khác, đều không phải tòa án, đều không có tư cách định đoạt hình phạt. Do đó, nếu luật sư kia dùng biện pháp hợp pháp để giúp bị cáo được giảm án, thì chỉ có thể nói rằng phán quyết tuân theo thủ tục vốn dĩ nên như vậy.”
Điền Nhạn Sơn vội vàng phản bác: “Nhưng điều đó có thể gây ảnh hưởng tiêu cực lớn đến xã hội!”
Nghiêm Ngạn Khoát quả quyết nhưng vẫn ôn tồn, chậm rãi: “Trừng phạt đâu phải mục đích của pháp luật. Ngược lại, những phán quyết bất chấp chế định luật sư bào chữa, coi thường thủ tục và quy tắc mới chính là thứ gây ra hệ lụy tồi tệ hơn.”
Khi đoạn video này được phát trên truyền hình, Biên Tích đang cùng bộ phận truyền thông khớp nối việc đăng thông báo.
Việc sử dụng tài khoản chính thức và con dấu vẫn còn quy trình phải theo, kéo dài đến hôm nay mới xin được phê duyệt.
Người đàn ông trên truyền hình vận sơ mi cài nút phẳng phiu, đeo khuy măng sét Biên Tích tặng, thong dong giải đáp từng câu hỏi một.
Biên Tích có một thoáng xao lãng, nhìn gương mặt thân quen trên màn ảnh, lòng không khỏi dâng lên niềm vinh dự cùng tự hào.
Y mỉm cười, rồi nhanh chóng hoàn hồn, chỉ vào máy tính của mình nói với đồng nghiệp: “Bản tuyên bố này, đóng dấu, trước tối nay đăng lên nhé, phiền cậu rồi.”
Lời tác giả:
Phần luận bàn về chế định luật sư, xin tham khảo từ tác phẩm “Công lý vòng tròn” – La Tường.
Một số quan điểm của độc giả Trung:
1.
Những ai cho rằng công bằng tố tụng[3] là chuyện vặt vãnh, xin mời tìm hiểu kỹ hơn về vụ án Nhiếp Thụ Bân (Nie Shubin) và Hô Cách Cát Lặc Đồ (Hugjiltu) ở Nội Mông những năm đầu ở nước ta. Khăng khăng rằng công bằng tố tụng chẳng quan trọng, chẳng qua là bởi bản thân chưa từng một lần đứng vào vị thế của kẻ tình nghi. Nếu một ngày nào đó, chính mình hoặc người thân của mình rơi vào cảnh ngộ ấy, rõ ràng bản thân hay người nhà mình vô tội, mà tòa án chẳng thèm đếm xỉa đến tính xác thực và hợp pháp của chứng cứ, cứ dựa vào cái gọi là “lời khai” có được từ bức cung nhục hình cùng những bằng chứng chẳng đâu vào đâu mà thẳng tay phán quyết, có lẽ khi ấy người ta mới thấm thía được giá trị của bốn chữ “công bằng tố tụng” thiêng liêng đến nhường nào. Trái ngược với một số quan điểm, công bằng tố tụng chính là những quy tắc kiểm soát quyền lực được thiết lập nhằm ngăn chặn cơ quan công quyền lạm dụng quyền hành đối với dân chúng. Nếu không có những nguyên tắc cơ bản về công bằng tố tụng, không có những tiêu chuẩn, quy phạm rõ ràng trong việc áp dụng chứng cứ, thì tầng lớp thượng lưu hoàn toàn có thể ung dung ngụy tạo bằng chứng, dựa vào các mối quan hệ xã hội để không ngừng nới rộng “quyền tự do định đoạt” của thẩm phán. Khi đó, pháp luật mới thực sự trở thành “trò chơi của giới quyền thế”.
2.
Cái gọi là công bằng tố tụng, thực chất cũng là một cuộc chơi của luật pháp. Bản chất của luật pháp là để bảo vệ lợi ích của số đông, nhưng trớ trêu thay, công bằng tố tụng đôi khi lại chính là kẽ hở để tầng lớp quyền thế lách luật, thao túng. Nhưng biết làm sao được, con người vốn chẳng hoàn hảo thì làm sao có thể thiết kế ra một thể chế hoàn hảo? Chỉ đành dựa vào những bi kịch nối tiếp bi kịch để mà chắp vá, sửa chữa từng chút một thôi.
3.
Nếu việc thu thập chứng cứ và biện hộ không được thực hiện một cách công tâm, theo đúng thủ tục pháp luật, thì cái “chân lý đạo đức” mà con người thường dựa vào trực giác để cảm nhận, xét cho cùng, cũng chỉ là một lăng kính chủ quan, một góc nhìn phiến diện. Làm sao có thể phân định được một kẻ tình nghi, dẫu bị cả xã hội lên án về mặt đạo đức là có tội, liệu có thực sự là kẻ thủ ác hay chỉ là nạn nhân oan khuất của một màn kịch được sắp đặt tinh vi? Nếu những phương thức thu thập bằng chứng như nghe trộm, quay lén lại được pháp luật công nhận thì những hành vi mờ ám ấy há chẳng phải sẽ càng mặc sức lộng hành hay sao? Năng lực nhận thức của con người vốn dĩ có giới hạn. Pháp luật tự thân nó không thể đạt đến sự công bằng tuyệt đối, nhưng công bằng về mặt tố tụng, cho đến nay, chính là biểu hiện cao nhất của lẽ phải mà con người có thể vươn tới và gìn giữ.
[1]Là một công cụ pháp lý trong hệ thống tư pháp Trung Quốc, cho phép luật sư thu thập chứng cứ trước khi khởi kiện chính thức.
[2]Suy đoán vô tội hay giả định vô tội, là một trong những nguyên tắc cơ bản, được ứng dụng rộng rãi trong nền khoa học pháp lý hiện đại. Nội dung cốt lõi của nguyên tắc cho rằng mọi nghi can đều vô tội cho đến khi được chứng minh là có tội.
[3]Công bằng tố tụng (tiếng Trung: 程序正义; tiếng Anh: procedural justice hoặc due process) là một nguyên tắc pháp lý nhấn mạnh rằng quy trình giải quyết tranh chấp hoặc phân bổ quyền lợi phải được thực hiện một cách công bằng, minh bạch và đúng luật. Nguyên tắc này không chỉ quan tâm đến kết quả cuối cùng mà còn đặc biệt chú trọng đến tính công bằng của quá trình dẫn đến kết quả đó.
